ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻟﺮﺳﺘﺎﻧﻲ ﻓﺮزﻧﺪ ﻛﺪﺧﺪا ﻗﻨﺪي (ﻛﻴﺨﺎﻗﻨﻲ، kekha qani) از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﻼوﻧﺪ (qalavand) ﻛﻪ در ﻟﺮﺳﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻲ (ﺷﻤﺎل ﺧﻮزﺳﺘﺎن، ﺑﺨﺶ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﻧﺪﻳﻤﺸﻚ) در ﺳﺎل 1278 ﺧﻮرﺷﻴﺪي از ﻣﺎدري ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻮاﻫﺮزاده دﻳﺪه ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد. ﻛﺪﺧﺪا ﻗﻨﺪي از ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻧﺎم ﻃﺎﻳﻔﻪ و اﻳﻞ ﻛﻪ در ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻲ و ﺻﻠﺢ ﺟﻮﻳﻲ زﺑﺎﻧﺰد ﺑﻮد و ﭼﻴﺰي از ﺛﺮوت و داراﻳﻲ ﻛﻢ ﻧﺪاﺷﺖ. ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻮاده ﻗﺪم ﺧﻴﺮ درﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻴﺮ و ﻛﻤﻚ رﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﺎن اﻳﻞ درﻳﻎ ﻧﻤﻲ ورزﻳﺪﻧﺪ، ﻣﺮدم اﻣﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﺸﻜﻼت ﺧﻮد از ﻳﺎري ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﺪﺧﺪا ﻗﻨﺪي ﺑﻲ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ.
ﺗﻴﺮه ﻫﺎﻳﻲ ازﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﻼوﻧﺪ ﻛﻪ در روﺳﺘﺎﻫﺎي (ﺗﺎف آو ، tataov) (و ﺧﻮﻧﻴﻠﻪ ، khonila ( و) ﻣﻲ رزﻳﻞ ،merezil ) زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ داراي ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﺷﺎر ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻴﺎﺗﻲ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﻜﻢ اﻳﻠﻲ وﻋﺸﻴﺮه اي ﺑﻮدﻧﺪ . ﻗﺪم ﺧﻴﺮدوران ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ را در ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻠﻲ و ﻛﻮچ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺑﺮادراﻧﺶ در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺟﻨﮓ ﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻫﺎ و اﻳﻞ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ وﻗﺖ (اواﺧﺮﻗﺪوره ﻗﺎﺟﺎر و اواﻳﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺿﺎﺷﺎه ) ﺳﭙﺮي ﻧﻤﻮد ،ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺒﺎرزي ﺟﺴﻮر و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل زﻧﻲ ﻣﻬﺮﺑﺎن،ﺷﺨﺼﻴﺖ او را ﺷﻜﻞ داده ﺑﻮد.
درﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎل ﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﺎﻧﺪان ﭘﻬﻠﻮي ﻛﻪ ﺗﺎزه ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ارﺗﺸﻲ ﺑﻪ ﻟﺮﺳﺘﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻟﻮار ﮔﺮﻣﺴﻴﺮي آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ، ﻣﻴﺎن ﺳﺮﺑﺎزان و برادران ﻗﺪم ﺧﻴﺮ، ﺟﻨﮓ و درﮔﻴﺮي ﺳﺮﻣﻲ ﮔﻴﺮد و آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮ وارد ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ دراﻳﻦ ﺳﺎل (1313 ﺗﺎ 1320 ﺧﻮرﺷﻴﺪي) ﻧﺒﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻣﻴﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻟﺮﺳﺘﺎن و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي رﺿﺎﺧﺎن رخ داد و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻗﺰاق ﮔﺮدﻳﺪ .
ﻣﺎل ﺑﻮ وه ﻗﺪم ﺧﻴﺮ د ﻟﻮ ﺗﺎف آوه – ﭼﺸﻴﺎش ﻣﻨﻲ ﺟـــﻮﻣﻲ ﭘﺮ د ﺷﺮاوه
Male bovay qadamkayr d lov tafova chasheyash meni jome por da sheroava
«ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪرﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻛﻨﺎر روﺳﺘﺎي ﺗﺎف آب (آﺑﺸﺎر ) اﺳﺖ وﭼﺸﻤﺎن ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻣﻲ ﭘﺮ از ﺷﺮاب اﺳﺖ »
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﺧﻮد راﺑﺎﺷﻮﻫﺮش ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺎس از ﺗﻴﺮه ﺳﻴﺮووﻧﺪ(sirovand) از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﻼوﻧﺪ،آﻏﺎز ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ازدواج ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻲ ﻃﻮل ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺪاﻳﻲ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ و ﻃﻼق ﮔﺮﻓﺖ. ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻛﻪ زﻧﻲ ﺑﺎﺷﺨﺼﻴﺘﻲ وﻳﮋه و ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﺴﺮﻋﻤﻮي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﻔﻘﻠﻲ (safqoli) ﻛﻪ ﻣﺮدي ﺷﺠﺎع و ﻣﺮدم دارﺑﻮد زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك دوم ﺧﻮد را آﻏﺎزﻛﺮد. دراﻳﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ ﻛﻪ ﻳﺎد آن رﻓﺖ،ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮاي ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﻋﺸﺎﻳﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﺎوآزﻳﻦ (govazin)ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺗﺎف آو و ﺧﻮﻧﻴﻠﻪ درﮔﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ،ﻛﻪ ﺻﻔﻘﻠﻲ ﻫﻤﺴﺮ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮادرﺧﻮد،(ﻓﺎﺿﻞ )در ارﺗﻔﺎﻋﺎت (ﮔﺎوآزﻳﻦ) ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن درﮔﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.
ﺻﻔﻘﻠﻲ ﭼﻮن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻃﺎﻳﻔﻪ درﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ،ﺑﻪ ﺑﺮادرﺧﻮد، ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺑﻠﻨﺪي ﻫﺎ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن را ﺑﺎ آﺗﺶ ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲ ﻛﻨﻢ و ﺷﻤﺎ ﻣﺮدم را ﺧﺒﺮدارﻛﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎي اﻣﻦ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺗﺎ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻛﻨﻨﺪ،در اﻳﻦ درﮔﻴﺮي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮاﻧﻪ ﺻﻔﻘﻠﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. اﻓﺮادي ازﻃﺎﻳﻔﻪ درﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻗﺮارﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻗﺪم ﺧﻴﺮ در اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزه،ﻛﻪ ﺑﺮادراﻧﺶ در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻓﺸﻨﮓ و آب ﺗﻤﺎم ﻛﺮده اﻧﺪ، ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﺮﺳﻲ، ﻣﺸﻜﻲ از آب و ﻗﻄﺎري از ﻓﺸﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮ ﺑﺮادران ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ و آﻧﺎن را ﻧﺠﺎت ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻫﻤﺮاه ﻓﺎﺿﻞ، ﺑﺮادرﺻﻔﻘﻠﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎي ﭘﺎرﺗﻴﺰاﻧﻲ ﻣﻲ ﭘﺮدازد.
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻳﺎ ﺟﻮن ﺧــﺖ ﻳﺎ ﺟﻮن ﺑﻮ وت – واﻛﻮ او ﻫﻒ ﺗـــﻴﺮﺗﻪ دو ﭘﻴﭻ ﺳﻮوه ت
Qadam kayr ya jone khot ya jone bovat vako o haftireta do peche sovat
«اي ﻗﺪم ﺧﻴﺮ !ﺗﻮراﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدت ﻳﺎ ﭘﺪرت ﻗﺴﻢ ﻣﻲ دﻫﻢ ﻛﻪ آن ﻫﻔﺖ ﺗﻴﺮ راﻛﻪ درﺳﺮﺑﻨﺪت ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮده اي ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎر »
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ در ﺑﻴﺸﺘﺮﺟﻨﮓ ﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺒﺎرزه، در ﻛﻨﺎر ﺑﺮادراﻧﺶ ،ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن و ﻋﺒﺎس ﺧﺎن و دﻳﮕﺮﻣﺮدان ﻃﺎﻳﻔﻪ،ﻛﺎر ﺳﺨﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻓﺸﻨﮓ و آب و ﻏﺬا را ﺑﻴﻦ ﻣﺮداﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﻨﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎﻣﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻬﻠﻮي در ﺧﺮم آﺑﺎد و ﺑﺨﺶ ﻫﺎي آن،ﻗﺪم ﺧﻴﺮ و دو ﺑﺮادرش از ﺟﻬﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﻓﺸﻨﮓ واﺳﻠﺤﻪ، درﮔﻴﺮي ﺧﻮﻧﻴﻨﻲ درﺑﺎﻻ ﮔﺮﻳﻮه ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﺮﺗﻴﭗ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎري از ﻫﻨﮓ ﻣﻨﺼﻮر داﺷﺘﻨﺪ.
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻗﺪم زﻧﻪ دو دﻳﻮ ﺧﻮﻧﺶ – ﭼﻲ ﺟﻬﺎل ﻋﺎﺷﻘﻲ ﺟﻜﺴﻮن و ﺷﻮﻧﺶ
Qdam khayr qadam zena do divakhonesh chi jehale asheqe jakson va shoneah
«ﻗﺪم ﺧﻴﺮ در اﻳﻮان ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ( ﺧﺎﻧﻪ اي ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﺬﻳﺮاي ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد) ﻗﺪم ﻣﻲ زﻧﺪ درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺟﻮان ﻣﻐﺮور ﺗﻔﻨﮓ ﺟﻜﺴﻮن ( ﺗﻔﻨﮕﻲ ازﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﻛﺸﻮرآﻟﻤﺎن)را ﺑﺮ دوش دارد»
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ زﻧﻲ ﺑﺎ ﻫﻮش وزﻳﺮك و ﺗﻮاﻧﺎ در ﻧﺸﺎن دادن ﺟﺴﺎرت و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﺮادران و ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﻮد.ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺎ ذوق و ﺳﻮادي ﻛﻪ داﺷﺖ ﺑﺮاي روﺣﻴﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﺎران ﻣﺒﺎرز،از ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲ ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اﺷﻌﺎري از آن، ﺑﻪ آﻧﺎن اﻣﻴﺪ ﭘﻴﺮوزي ﻣﻲ داد.
درﺳﺎل 1308در ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﻛﻮﺗﺎه،ﺑﺮادراﻧﺶ ،ﻋﺒﺎس ﺧﺎن و ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن در درﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﺑﺮادران ﻫﻤﺮزﻣﺶ ﻏﻢ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را روي دوش ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻛﺮد و روز ﺑﻪ روز ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﻴﺮي و اﻧﺰواي او اﻧﺠﺎﻣﺪ ……. ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺒﺎرزان ﻳﺎﻏﻲ ﺑﻌﺪاز درﮔﻴﺮي ﻫﺎي زﻳﺎد و ﻛﺸﺘﻦ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺣـﻜﻮﻣﺖ و ازدﺳﺖ دادن ﺗﻌﺪادي از ﻫﻤﺮزﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ، ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻴﺮوﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.
دراﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻼل ﺧﺎن واﻟﻴﺰاده (ﻋﻤﻠﻪ)از واﺑﺴﺘﮕﺎن دوﻟﺖ و از واﻟﻴﺎن ﻣﺎﻟﻚ در ﺷﻤﺎل ﺷﻮش ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺰرگ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ (ﺷﺎﻫﻲ؛ shahi) زن ﭘﺪر او ﺑﻮده (ﻏﻼﻣﺮﺿﺎﺧﺎن) از ﻗﺪم ﺧﻴﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ازدواج ﻣﻲ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ را ﻧﻤﻲ ﭘﺬﻳﺮد، ﭼﺮا ﻛﻪ ﻛﻴﻨﻪ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺘﻴﺎن و ﻋﻮاﻣﻞ آﻧﻬﺎ دروﻧﺶ را آراﻣﺶ ﻧﻤﻲ داد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل درﻳﭽﻪ اي ﺑﻮد ﻛﻪ از آﻧﺎن ﺣﻖ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ. ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ ﮔﺮي زﻳﺎد و ارﺗﺒﺎط ﺧﺎن ﺟﻼل ﺑﺎ اﻋﻀﺎي ﻃﺎﻳﻔﻪ و ﻗﻮﻣﻲ،ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ازدواج ﺗﻦ داد و ﺗﺎ روزﻫﺎي ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ از رﻓﺖ و آﻣﺪ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻼل زﺟﺮ ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪ و از آﻧﺎن ﻣﺘﻨﻔﺮ و روي ﮔﺮدان ﺑﻮد و روز ﺑﻪ روز رﻧﺠﻮرﺗﺮ ﻣﻲ ﮔﺸﺖ. ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اواﺧﺮ ﺳﺎل 1312 ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﺎﻧﻮي رﺷﺎدت و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻲ ﻟﺮ از ﻏﻢ ﺑﺮادراﻧﺶ در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻴﻤﺎري درﮔﺬﺷﺖ و ﺟﻨﺎزه او را ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﻋﺮاق ﺑﺮدﻧﺪ و در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻛﺮﺑﻼ، ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ .
دﻻوري،ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻲ، و ﺟﺴﺎرت و ﺑﺮدﺑﺎري ﻗﺪم ﺧﻴﺮ، ﺷﻬﺮه دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺸﺖ، ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮان، راﻣﺸﮕﺮان و ﺧﻨﻴﺎﮔﺮان ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎﻻﮔﺮﻳﻮه
(balagereva) ﺑﻪ ﺳﺮودن ﺷﻌﺮ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺣﺎﻻت ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﭼﻪ زود ﺗﺮاﻧﻪ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﺑﺮﺳﺮ زﺑﺎن ﻫﺎ، روان و ﭘﺎﻳﺪار ﮔﺸﺖ .
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻗﺴﻢ ﺣﻮره اﻓﺘﻮ ﻧﻴﻴﻤﻪ – د ﻣﻮردﻧﻪ ﺑﻮاﺧﻮ ﭼﻞ ﮔﻴﺲ ﺑﻮرﻳﻤﻪ
Qadam khayr qasam hora afto naima da mordana boakho chel ges borima
« ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎدﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺪ ﺗﻲ اﺳﺖ آﻓﺘﺎب را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﺪﻳﺪه ام و ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪه ام و درﻣﺮگ ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن ﭼﻬﻞ ﺑﻨﺪ از ﮔﻴﺴﻮاﻧﻢ را ﺑﺮﻳﺪه ام »
درﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور و ﻳﺎ اﻣﺮوزه ﺑﻌﻀﻲ زﻧﺎن اﻳﻞ، در ﻓﻮت اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﻗﺴﻤﺘﻲ ازﮔﻴﺴﻮان ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ. زﻧﺪه ﻳﺎدﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪﺳﺎﻛﻲ درﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺳﺮوده ﺷﺪن اﺑﻴﺎت ﺗﺮاﻧﻪ ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ:
«ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﺳﺘﺎﻳﺸﮕﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﺟﺬاب و اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺧﻮش ﺗﺮاش ﻗﺪم ﺧﻴﺮ اﺳﺖ، ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮓ آﻟﻤﺎﻧﻲ آﻣﺎده ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﻴﺰ وي ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ، دﻟﺮﺑﺎﻳﻲ و ﺷﺠﺎﻋﺖ اﻳﻦ زن ﻧﺎﻣﺪار ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﻮر ﭼﺸﻢ ﻫﺎي ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ و ﺳﻴﺎه، آﺗﺶ ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﻫﺴﺘﻴﺶ زده اﺳﺖ …… آﻧﺎن ﻛﻪ اﻳﻦ زن ﻧﺎﻣﺪار را دﻳﺪه، وي را ﻻﻳﻖ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻓﺮاوان داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ، ﻛﻤﺘﺮ زﻳﺒﺎروﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺑﺖ دﻳﺪه اﻧﺪ.
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻛﻮش ﻣﺨﻤﻠﻲ ﭼﺘﺮ ﺣﻨﺎﻳﻲ – ﻣﺮدﻣﻪ ﺳﻲ ﺳﺮوﻧﺖ ﺗﺶ دم ﻧﻴﺎﻳﻲ
Qadam khayr khosh makhmali chater hanai mordama se sarvanet tash dem neyai
« اي ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻛﻪ داراي ﻛﻔﺶ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺨﻤﻠﻲ وﻣﻮﻫﺎﻳﻲ ﺣﻨﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻲ آن ﺳﺮﺑﻨﺪ زﻳﺒﺎودﻟﺮﺑﺎﻳﺖ ﻣﺮا ﻛﺸﺖ »
ﺗﺮاﻧﻪ ﻗﺪم ﺧﻴﺮدر ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺎﻫﻮر ﻟﺮي ﺧﺮم آﺑﺎدي اﺳﺖ و درﻣﻨﺎﻃﻖ ﻟﺮﺳﺘﺎن و اﻳﻼم ﺧﻮاﻧﺪه و ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺟﻤﻊ و ﻣﺤﻔﻠﻲ ﻛﻪ در آن ﺗﺮاﻧﻪ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﺳﺎز ﻛﻤﺎﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﺷﻮر و ﻋﺸﻖ و ﺣﻤﺎﺳﻪ درآن ﻣﻮج ﻣﻲ زﻧﺪ.
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻗﺪم زﻧﻪ د ﻣﻴﻨﻪ ﺣﻮﻧﻪ – ﺑﻠﺒﻠﻲ د ﭘﻴﭻ ﺳﻮوه ش ﻛﺮده ﻟﻮﻧﻪ
Qdam khay qadam zna d mena hona bolbole d pecha sovash kerda lona
«ﻗﺪم ﺧﻴﺮ در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻗﺪم ﻣﻲ زﻧﺪ آﻧﭽﻨﺎن آرام ﻗﺪم ﺑﺮﻣﻲ دارد ﻛﻪ ﺑﻠﺒﻠﻲ در ﺳﺮﺑﻨﺪ او ﻻﻧﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ »
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺟﺴﻮر و ﻣﺒﺎرزي ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد، زﻧﻲ زﻳﺒﺎ و رﺷﻴﺪﻧﻴﺰ ﺑﻮد «ﻗﺪم ﺧﻴﺮ دﺧﺘﺮ ﻛﺪﺧﺪا ﻗﻨﺪي اﺳﺖ و ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻫﻮﺷﻴﺎري ﺷﻬﺮت. دارد ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺮادﺑﮓ ﻧﺎﻣﻲ از ﻗﻨﺪي دﻳﺪن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﺷﻌﺎري ﺑﺮاي ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻣﻲ ﺳﺮاﻳﺪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ اﺷﻌﺎري اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮده اﻧﺪ .ﺳﺎل 1296ﺧﻮرﺷﻴﺪي ( ﺳﻴﺴﻴﻞ ﺟﺎن ادﻣﻮﻧﺪﻛﺰ ،ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻟﺮﺳﺘﺎن ، ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮﺳﻜﻨﺪراﻣﺎن اﻟﻠﻬﻲ وﻟﻴﻠﻲ ﺑﺨﺘﻴﺎر)
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻫﻢ ﺳﺮي ﻫﻢ ﺳﻔﻴﺪي ﻫﻢ ﺑﺎﻧﻤﻜﻲ – اﺳﺒﺖ زﻳﻦ ﻣﻲ ﻛﻨــــﻢ ﺧﻮم ﻫﻢ ﻳﺪﻛﻲ
Qadam khayr ham sori ham sefedi ham ba namaki asbeta zin mekenem khom ham yadaki
« اي ﻗﺪم ﺧﻴﺮ!ﺗﻮ ﻫﻢ ﺳﺮﺧﻲ ﻫﻢ ﺳﻔﻴﺪي و ﻫﻢ ﺑﺎﻧﻤﻜﻲ . اﺳﺒﺖ را زﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﻨﺪم و ﺧﻮدم ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻤﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮ ﻣﻲ اﻳﻢ »
زﻧﺪه ﻳﺎد ﻣﻴﺮﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﺮزاده ﺗﺮاﻧﻪ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮده و ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻧﭽﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻟﺮي ﺧﻮد، ﺻﺪاي ﭼﭗ ﻛﻮك زﻧﺪه
ﻳﺎد رﺿﺎ ﺳﻘﺎﻳﻲ(ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺰرگ ﻟﺮ)را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ.ﻧﮕﺎرﻧﺪه در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﺮروي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و آواﻫﺎي ﺑﻮﻣﻲ ﻟﺮﺳﺘﺎن و اﻳﻼم داﺷﺘﻪ ام ،ﺗﺮاﻧﻪ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ را ﺑﺎ اﺷﻌﺎر و ﻧﺖ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ آن را در اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آورده ام.
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻗﺪم زﻧﻪ دو دوﻛﻮﻫﻪ ﻟﻮر ﻣﺴﺘﺮﺳﺎن ﻣﻲ ﻣﻮﻧـــﺸﻪ ﭘﺮ ﻛﻼو ﺑﻮر
Qadamkayr qadam zena do do kuheye lur mester san memonesha para kelav bur
«ﻗﺪم دردﻳﺎرﺧﻮد (دوﻛﻮﻫﻪ ﻟﻮر ) ﻗﺪم ﻣﻲ زﻧﺪ وآﻗﺎي ﺳﺎن ﻛﻪ ﻛﻼه ﻗﻬﻮه اي ﺑﺮﺳﺮدارد ﻣﻴﻬﻤﺎن اوﺳﺖ »
وﮔﻮ ﻃﻼ ﺗﻮﭘﻲ ﻃﻼ ﻛﺮده و ﺟﻮﻣﻪ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﭼﻞ ﻧﻴﻤﻜﺘﻲ ﺑﺴـــﺘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻪ
Gutala tupe tala kerda va joma qadam kayr chel nimkati basta amoma
ﮔﻮوﻃﻼ (ﺧﻮاﻫﺮ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ) ﭘﻴﺮاﻫﻨﻲ ﻃﻼﻳﻲ رﻧﮓ ﺑﺮاي ﺧﻮد دوﺧﺘﻪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﻮاره ﭘﺎرﭼﻪ رادرﺑﺮﻣﻲ ﮔﻴﺮد وﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﭼﻬﻞ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﺮﺑﻨﺪ (ﻧﻴﻤﻜﺘﻲ ،ﺳﺮﺑﻨﺪ زﻧﺎن ﻟﺮ) را ﺑﺮاي ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺴﺘﻪ
اﺳﺖ
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ م ﻗﺪ زﻧﻪ د ﻣﻴﻦ ﺑﺮارو ﺳﺮ زﻳﻨﺶ ﺑﺮف ﮔﺮت د شه ﻮوـﺳ ﺑﺎرو
qadam kayr qadam zena de men beraro sara zinesh barf geret sovash d baro
«ﻗﺪم ﺧﻴﺮ درﻣﻴﺎن ﺑﺮادران ﻫﻤﺮزم ﺧﻮدﻗﺪم ﻣﻲ زﻧﺪ درﺣﺎل ﻛﻪ زﻳﻦ اﺳﺒﺶ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺑﺮف اﺳﺖ وﺳﺮﺑﻨﺪش ﺧﻴﺲ از ﺑﺎرش ﺑﺎران »
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻗﺪم زﻧﻪ د ﻣﻴ ﻨﻪ ــ ﻣﻴﺸﻮ ﻛﻠﻚ و ﭘﺸﻢ ﺑﺮ ﻣﻲ ﻛـــــ و ﻨﻪ ﻗﻮم ﺧﻴﺸﻮ
Qadam khayr qadam zena de mena mesho kolk o pashm bar mekena va qom o khesho
«ﻗﺪم ﺧﻴﺮدرﻣﻴﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻗﺪم ﻣﻲ زﻧﺪوﻛﺮك وﭘﺸﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺑﻴﻦ ﻗﻮم وﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ »
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ د ﻫﺎر و ــﻣﻴﻠ ﻣﻴﺎ و ﺶ ﺟﻨﮕﻪ ﻫﻔﺖ ﺗﻴﺮي دو ﭘﻴﭻ س ووش ﭘﺮ د ﺷﻨﮕﻪ
Qadam khayr do har meya maylesh va janga haftire do peche sovash por da shanga
«ﻗﺪم از دوردﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ وآﻣﺎده ﺟﻨﮓ وﻣﺒﺎرزه اﺳﺖ وﺗﻔﻨﮓ ﻫﻔﺖ ﺗﻴﺮي ﭘﺮاز ﻓﺸﻨﮓ در ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺧﻮد ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ »
ﻧﻮوﻧﻢ ﺗﻮ ﻗــــﺪﻣﻲ ﻳﺎ ﮔﻮو ﻃــــﻼﻳﻲ و ﺧﻤﺎر ﺳﻴـــﻠﻢ ﻧﻜﻮ ﺗـــﺶ دم ﻧﻴـــــﺎﻳﻲ
Novnem to qadami ya gutelai va khomar saylem nako tash dem nyai
«ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﺗﻮﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻫﺴﺘﻲ ﻳﺎ ﮔﻮﻃﻼﻳﻲ (ﺧﻮاﻫﺮﻗﺪم ﺧﻴﺮ ) ﺑﺎآن ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻤﺎر ﻣﺮاﻧﮕﺎه ﻧﻜﻦ ﻛﻪ آﺗﺶ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﻣﻲ ز »ﻧﻲ
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﭘﻮس ﻟﺸﺖ ﻣﺨــﻤﻞ ﺟﻴﺮه ﭘﺮي ﺷﻪ رﺧﻲ ﭼﻲ ﺗﻮ ﺣﻴـــــــ ﻔﻪ ﺑﻤﻴﺮ ه
Qadam khayr puse lashet makhmala jira parishah rokhe chi to hayfa bamira
«اي ﻗﺪم ﻛﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻧﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﻤﻞ زﻳﺒﺎ وﻟﻄﻴﻒ اﺳﺖ ﺣﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮﻧﺪه اي زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎه ﭘﺮي ﻫﺎﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺗﻮ ﺑﻤﻴﺮد »
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻗﺪم زﻧﻪ د ﻣﻴﻨﻪ ﺣﻮﻧﻪ ﺑﻠﺒﻠﻲ د ﭘﻴﭻ ﺳﻮوه ش ﻛﺮده ﻟﻮﻧﻪ
Qdam khay qadam zna d mena hona bolbole d pecha sovash kerda lona
«ﻗﺪم ﺧﻴﺮ درﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻗﺪم ﻣﻲ زﻧﺪآﻧﭽﻨﺎن آرام ﻗﺪم ﺑﺮﻣﻲ داردﻛﻪ ﺑﻠﺒﻠﻲ درﺳﺮﺑﻨﺪاوﻻﻧﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ »
ﺳﻮوه ﻛﺖ ﻳﺎ ﺗﻠﻴﻔﻮ ﻳﺎ ﺟﺮ ه ي ــﺳ ﻴﻤﻪ د ور دﻧﻴﺎ ﮔﺸـــــــﺘﻤﻪ ﭼﻲ ﺧﻮت ﻧﻴــﻴﻤﻪ
Sovakat ya telifo ya jaray sima dore donya gashtema che khot naima
«ﺳﺮﺑﻨﺪﺳﺮت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ دورﻫﻢ ﺗﺎب ﺧﻮرده اﺳﺖ وﻣﻦ دﻧﻴﺎرا ﮔﺸﺘﻢ وﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي ﻧﺪﻳﺪم »
ﻛﻮﻻﻳ ﻲ ﺳﻴﺖ ﺑﻮﻧﻢ ــﺑﻠ د ﮕﻪ ﭘﻴﻨﻪ ﭼﺸﻴﺎت د ﻧﺎزﻛﻲ اﻓ ــــــ ﺘﻮ ﻧﻴـــــﻴﻨﻪ
Kulai sit bavanem de balga pina chasheyat de nazeki aftov naina
«آﻻﭼﻴﻘﻲ از ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﭘﻮﻧﻪ ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﺴﺎزم ﺗﺎآﻓﺘﺎب ﭼﺸﻤﺎن ﻧﺎزﻛﺖ را آزارﻧﺪﻫﺪ »ار ﺑﻮوﻳﻲ و ارﻣﻨﻲ ﻫﻲ ﻫﺎم و ﻗﻮﻟﺖ ﻣﺮدﻣﻪ ﺳﻲ ﭼــــــﺘﺮﻳﺎﻛﻲ ﻣﻴﻦ ﺗﻮﻟﺖ
«اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﺷﻲ و ﺑﻪ آﻳﻴﻦ ارﻣﻨﻲ ﺑﺎﺷﻲ ﺑﺎز ﻣﻦ ﺑﺮﺳﺮﻋﻬﺪوﭘﻴﻤﺎن ﺧﻮدﻣﻢ ﭼ ﺮاﻛﻪ دﻟﺒﺎﺧﺘﻪآن زﻟﻔﺎن آﺷﻔﺘﻪ ﺑﺮﭘﻴﺸﺎﻧ »ﺘﻢ
Ar bui va armeni hay ham ve qolet mordema se chateryakay mene tolet
ﻗﺪم ﺧﻴﺮ دو ﻫﺎر ﻣﻴﺎ ﻣﻴﻠــــﺶ و ﻗــﻴﻴﻪ ﺗﻔﻨــﮕﭽﻲ د ﻣﻴﺪوﻧــــﺶ ﺧﺸـــﻲ ﻧﻴــﻴﻪ
Qadam khayr do har meya maylesh ve qiya tefangchi de maydonesh khshi naiya
«ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ازدوردﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ و آﻣﺎده ﺟﻨﮓ و دﻻوري اﺳﺖ ﺑﺴﺎ ﻛﻪ ﺗﻔﻨﮕﭽﻲ ﻫﺎ در ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ، ازﺧﻄﺮ ﺗﻴﺮﻫﺎي او در اﻣﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ »
ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪﻗﻠﻲ (ﻣﻘﻠﻲ، maqoli) ﻧﺎم داﺷﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻓﺮزﻧﺪان و ﻧﻮه ﻫﺎي وي ﻧﻴﺰ درﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﭼﻮن اﻧﺪﻳﻤﺸﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ.
تابستان 1390- کریم منصوری
ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻨﺼﻮري
عالی بود..واقعا متشکرم..
بسیار زیبا و حماسی بود و باعث افتخار
ازﻃﺎﻳﻔﻪ دیگر اطلاع رسانی کنید.
ای ولا…
خیلی جالب بود…واقعا ممنون
بسیارمقاله زیبا وپخته ای بودفقط جای یک نکته خالی بود:گفته میشودهمسایه دزفولی قدم که ازعمال حکومت بوده درغذای وی سم ریخته است