لُری یکی از زبان‌هایی است که حیاتش به دلایل مختلف درون و برون قومی، در معرض تهدید است. با توجه به استفاده‌ي وافر و نسنجیده از شیوه‌ي واژه‌گزینی، این شیوه به مهم‌ترین عامل آسیب‌رسان به زبان لُری تبدیل شده است.
امروزه تعامل اقوام و ملل به شکل عجیبی گسترش یافته است و این امر موجب تاثیر‌گذاری بیش از پیش بر روی یک‌دیگر در همه عرصه‌ها شده است. در این خصوص، تاثیر زبان‌ها بر یک‌دیگر برای بعضی از اقوام به فرصت و برای برخی دیگر به تهدیدی جدی تبدیل شده است.
برخی از زبان‌ها به دلیل برخورداری از عوامل رشد زبان که بیش‌تر درون‌قومی است دارای فرصت و برخی دیگر به دلیل عدم برخورداری از این عوامل مورد تهدید روز‌افزون و خطر از دور خارج شدن هستند. به نظر می‌رسد لُری در زمره‌ي زبانهای دسته‌ي دوم یعنی زبانهای مورد تهدید قرار می‌گیرد.
اصلی‌ترین راه حفظ زبان این است که به کودکان‌مان زبان مادری را آموزش و انتقال بدهیم. آن‌ها به مرور و با ورود به اجتماع، از طریق مدرسه و رسانه‌ها فارسی را خوب یاد می‌گیرند. خود ما نمونه‌ي خوبی برای اثبات این ادعا هستیم. از بچگی با ما لری حرف زدند و اکنون در فارسی حرف زدن هیچ مشکلی نداریم. نباید از صحبت كردن با لهجه‌ي محلی خجالت کشید، چون ایران یک کشور چند قومیتی است و هر جایی لهجه‌ي خاص حود را دارد.
متأسفانه به دلیل خودباختگیٍ، بعضی‌ها از لهجه يا ابراز قوميت خود، خجالت می‌کشند که این، از اعتماد به نفس پایین نشأت می‌گیرد.
فارسی حرف زدن که خیلی‌ها به اشتباه به آن (فارسی تهرانی) می‌گویند با كودكاني كه از نژاد و قوميت‌هاي اصيل ديگر كشورمان هستند درست نیست. تهرانی هم خودش یک لهجه از فارسی است که از از اوايل دوره‌ي قاجار مرسوم شد. ما باید به عنوان والدین الان یا آینده‌ي اين سرزمين، به فرزندان خود تا می‌توانیم کلمات قدیمی را یادآوری کنیم و مانع از به خاک سپردن‌شان شویم، زیرا به توعي، ما آخرین نسل وارث این کلمات هستیم.
بایستی رادیو و تلویزیون مراکز لرنشین از زبان لری(شاخه‌هاي مختلف شامل لري، لكي و بختياري) فقط در برنامه‌های طنز استفاده نکنند و در سایر برنامه‌های آموزشی و اخبار از زبان لری بهره گیرند. اگر بخواهیم از سیاست ذوب فرهنگی صرف نظر کنیم، به نظر عامل اصلی این واقعه خود ما لرها هستیم. به جای استفاده از لغات قدیمی لری، کلمات زبان فارسی را جای‌گزین کرده‌ایم یا آن‌ها را فقط با لهجه لری تغیر داده‌ایم که این بحث در دهه هفتادی‌ها به بالا بیش‌تر مشهود است. البته آن‌ها هم بی‌تقصیرند زیرا متولد دهه‌ای بودند که فرهنگ و رسمی در جامعه باب شده که مادران به آن‌ها می‌گویند لری حرف نزنید، زيرا فارسی با کلاس است و در آينده ممكن است با لري صحبت كردن، لهجه‌ي فارسي شما دچار مشكل شود!
بهتر است برای آموزش فرزندان خود، در سال‌های اولیه زندگی از کلمات اصیل لری استفاده کنیم تا در حافظه آن‌ها بماند و بار دیگر سینه به سینه نقل شود. به ياد داشته باشيد كه ادامه ي روند فعلي، ما آخرین حافظان این قبیل کلماتیم، ولی راهی که می‌توانیم بهتر به زبان لری کمک کنیم تلاش برای اجرای اصل 15 قانون اساسی است.
برگرداندن کتاب‌های زبانهای دیگر مثل فارسی به لری راه دیگری برای حفظ و ترویج زبان است. آزمایش‌های انجام شده نشان می‌دهند ضریب هوشی کودکانی که به زبان مادری تسلط دارند نسبت به کودکان دیگر بالاتر و البته این اختلاف ضریب هوشی چشم‌گیر است.
برای حفظ کلمات اصیل لری به جای کلماتی که ریشه عربی یا فارسی دارند، سعی کنیم از واژگان مشابهی که در زبان بختیاری، یاسوجی یا دیگر لهجه‌های لری و لكي است استفاده کنیم.
عدم تلاش فرهنگي ما زماني نمود بيش‌تري مي‌يابد كه مي‌بينيم زبانهای ترکی و کردی به واسطه‌ي حفظ و نگه‌داری توسط مردم آن نواحی در خطر انقراض نیستند. البته هر حرکت برای حفظ و پیشرفت باید دسته جمعی باشد. با پی‌گیری و تکرار می‌توانیم زبان مادری‌مان را احیا كرده و گسترش دهيم.
صد افسوس که دیگر، بسیاری از لر‌زبانان اصلاً دوست ندارند در محیط‌های اجتماعی با گویش لری صحبت کنند. جالب این است که این موضوع نه تنها در طبقه‌ی اجتماعی فرهیخته بلکه در بین توده عوام نیز بسیار شایع شده است و گویش با این زبان را بعضـاً کسر شأن می‌دانند!
اينك هشدار مي‌دهيم كه زبان لری در معرض خطر است. همان لری که در حال حاضر صحبت می‌کنیم با لری نيم قرن قبل، يقيناً خیلی فرق دارد. 70 درصد لغات و کلمات اصیل دیگر کاربردی ندارند و این یعنی در نیم قرن آینده دیگر خبری از صحبت کردن به زبان شیرین مادری‌مان نیست.
برای حفظ زبان فارسی، “فرهنگ‌کده” تشکیل شده است چرا ما در شهرهاي لرنشين(لر، لك و بختياري) این کار را نمی‌کنیم؟! این هم یک راه‌کار برای حفظ زبان است.
در دنیای مجازی اکثراً لر زبان‌ها براي هم لري تايپ مي‌كنند كه این جای خوشحالی دارد و امیدوار کننده است. امیدواریم اين فرهنگ دنياي مجازي به دنیای واقعی هم سرایت کند.
همه مي‌دانند در حال حاضر رسانه‌ها نقش پررنگی در زندگی مردم دارند. در لرستان 3 قوم لر(زيرشاخه‌ي معروف به لر)، لر بختیاری و لک زندگی می‌کنند، اما حدود 90 درصد برنامه‌های شبکه استاني لرستان (افلاك) با زبان فارسی پخش می‌شوند که همین موضوع درد بزرگی برای زبان محسوب می‌شود. البته برنامه‌هایی هست که زمان آن بسیار مختصر است. حتی اخبار هم باید مثل دیگر شبکه‌ها که به زبان مردم آن منطقه گفته می‌شود(مثل آذربايجان و كردستان) به زبان لری(شاخه‌هاي مختلف لري، لكي و بختياري) گفته شود. اين هم يك راه‌كار ديگر است كه متأسفانه در بايگاني سكوت مسوولان بايد خاك بخورد!
اين‌ها را نوشتيم تا تأكيد كنيم “نگه‌داری هویت هر ملت يا قومي در دستان خودشان است.” اميد كه ارتباط دهنده و امانت‌دارهاي خوبي براي نسل‌هاي آينده‌مان باشيم …
الهام حاجی‌وند
پايگاه خبري يافته/ ازنا
پايگاه خبري يافته/ ازنا
جدای از اینکه حفظ هویت بطور کلی در هر محدوده جغرافیایی برای اینکه نسل های آینده آن محدوده چیزی در کوله بار خود از فرهنگ اجدادی داشته باشند بسیار ضروری است، اما باید به این هم توجه داشت که سونامی هجوم کلمات جدید و عجیب در زبان ها و گویش ها در کل جهان و در رابطه با تکنولوژی روز هر زبان و گویشی را دستکاری کرده و میکند، راه گریزی هم نیست.
در رابطه با نوشته بالا که منهم اصرار دارم گویش های لری مان را باید حفظ کنیم، یادآور میشوم که آنچه را شما زبانهای لری می نامید تنها گویش هستند.