ستاره شمر گفت بهرام را / که در «چارشنبه» مزن کام را / اگر زین بپیچی گزند آیدت / همه کار ناسودمند آیدت.
در هیچیک از متون باقیمانده پیش از اسلام اشاره‌ای به جشن چارشنبه سوری نشده است. در اوستا، کتیبه‌های عیلامی، هخامنشی، اشکانی و ساسانی و نیز در متون پهلوی و حتی در روایت‌های مورخان یونانی در باره ایران نیز در باره جشن چارشنبه‌سوری سخنی گفته نشده است.
متون دوران پس از اسلام نیز در این باره تقریباّ ساکت بوده‌اند، حتی در آثار محقق دقیقی همچون ابوریحان بیرونی نیز در باره آن توضیحی داده نشده است. اما برخی اشاره‌ها در تعدادی از متون کهن، نشان‌دهنده این است که گویا چارشنبه‌سوری نه تنها برگزار می‌شده، بلکه از آن به عنوان «عادت قدیم» نام برده می‌شده است.
نخستین و کهن‌ترین کتابی که در آن به چنین آتش‌افروزی اشاره شده است، کتاب «تاریخ بخارا» نوشته ابوبکر محمد بن جعفر نَـرشَـخی (۳۵۸- ۲۸۶ ق) است. در این کتاب که به نام «مزارات بخارا» نیز شناخته می‌شود، واقعه‌ای به شرح زیر از میانه سده چهارم و زمان «منصور بن نوح سامانی» نقل شده است:
” . . . و چون امیر منصور بن نوح به مُلک بنشست، اندر ماه شوال سال سیصد و پنجاه، به جوی مولیان، فرمود تا آن سرای را دیگر بار عمارت کردند و هر چه هلاک و ضایع شده بود بهتر از آن به حاصل کردند. آنگاه امیر به سرای بنشست و هنوز سال تمام نشده بود که چون «شبِ سوری» چنانکه «عادت قدیم» است، آتشی عظیم افروختند. پاره‌ای از آن بجست و سقف سرای در گرفت و دیگر باره جمله سرای بسوخت.”
در این روایت هر چند به صراحت به زمان برگزاری جشن اشاره نشده است، اما عبارت «هنوز سال تمام نشده بود» و نیز «شب سوری» گویا اشاره به مراسم چارشنبه‌سوری دارد که شاید در آن زمان، انجام مراسم در شب چارشنبه، تثبیت نشده بوده است.
دومین متن کهن که اشاره‌ای هر چند غیر مستقیم به جشن چارشنبه‌سوری دارد، شاهنامه فردوسی است. در داستان بهرام چوبینه با «پَـرموده» پسر ساوه شاه آمده است که هنگامی که هر دو سپاه آماده رزم بودند، ستاره‌بینی بهرام را پند می‌دهد که:
ستاره شمر گفت بهرام را/ که در «چارشنبه» مزن کام را
اگر زین بپیچی گزند آیدت/ همه کار ناسودمند آیدت
یکی باغ بُـد در میان سپاه/ از این روی و زان روی بُـد رزم‌گاه
بشد «چارشنبه» هم از بامداد/ بدان باغ که امروز باشیم شاد
ببردند پر مایه گستردنی/ می و رود و رامشگر و خوردنی
. . .
ز جیحون همی آتش افروختند/ زمین و هوا را همی سوختند
منبع: http://ghiasabadi.com/charshanbeh2.html
چهارشنبه سوری= سالروز کشته شدن سیاوش؟!
همانگونه که در شاهنامه فردوسی نقل شده گذشتن سیاوش از آتش به منظور برائت از اتهام و ثبات بی گناهی خود (طی یک مراسم سنتی به نام ور یا ورنگه یعنی آزمایش ایزدی بوده است.)شاید چون آخرین چهارشنبه سال مصادف است با سالروز کشته شدن آن شاهزاده ی جوان به دست افراسیاب در سال ۱۰۱۳، و با توجه به اینکه زرتشتیان در رثای مردگان سوگواری نمی کردند این آتش برپا کردن به یادبود و زنده نگهداشتن خاطره ی سیاوش برگزار می شود.