روایت «پیر لرستان» عرض ارادتی است به ساحت ادبیات بومی و کهن مردمان لر که به پاسداشت سخاوت «اِسبی کوه»(سفید کوه) با این نام نگاشته و راهی بازار سرمایه های مکتوب ادبیات این دیار شده است.
حکایت «پیر لرستان» چهار سال بعد از انتشار نخستین نسخه هایش را با سید حمید جوانبخت به گفتگو نشستیم، گفتگویی که عطر و طعم ادبیات کهن لری را با خود دارد.
سن و سالی از جوانبخت گذشته است ولی هنوز شوق موجود در کلامش جوان است و ادبیات لری را به خوبی می شناسد، دغدغه ای جز نوشتن و پاسداشت این سرمایه غنی ندارد و این را می شود در تک تک کلماتی که به کار می برد احساس کرد.
برایمان همچنان از تلاش برای حفظ این میراث ارزشمند گفت، از شوق نوشتن و روزهای شنیدن سخنان بزرگانی که شاید اکنون در کنار ما نیستند.
روایت داستانهایی که سینه به سینه نقل شد
داستانهای بومی که سینه به سینه نقل شده و او با گوش جان شنیده بود و در آثارش نمود داشت حالا گنجینه ای شده که می تواند سرنخی برای آنهایی باشد که می خواهند این زیبایی را دوباره مرور و بازخوانی کنند.
ساده و صمیمی از دوران کودکی اش می گوید، از علاقمندی به فرهنگ و آداب و رسوم دیارش، از مهربانی و صبوری مردمان لر و از اینکه شاید هنوز هزاران هزار حرف ناگفته و بر دل مانده دارد.
در واژه هایش می شود حرارت ویژگیهای این قوم کهن را دید، از حماسه سازی و بزرگی مردمانش گرفته تا عزت و سربلندی هر روزه آنها؛ همچنان با آب و تاب می گوید از لرستان از دیار مهروزی و صداقت.
حرفی جدید و راه ناتمام
جوانبخت سالها تلاش کرده تا حرفی بزند، چیزی بگوید که بر دل و جانمان خوش آید، از گنجینه های نهان آداب و رسوم و فرهنگ و از شنیده ها و دیده های روزگاران گذشته تا به امروز تا افتخار کنیم به سرزمینان و فرهنگ و تمدنی که اینجا ریشه دوانده است.
خودش معتقد است که شاید هنوز خیلی از راه باقی و حرفهای نگفته زیادی بر دل و جان مانده ولی همچنان امیدوار است که بتوان این حرفها را گفت و نوشت و بر تاریخ مکتوب این دیار جاری کرد.
منظومه لری پیر لرستان تالیف سید حمید جهان بخت در سال ۱۳۹۰ در تیراژ سه هزار نسخه به همت حوزه هنری لرستان به چاپ رسید.
در این اثر سراینده همواره نگران زوال تدریجی ذخایر تاریخی، فرهنگی و گویشی قوم خود بوده است و دغدغه حفظ این دارایی های گرانقدر او را وادار به تلاشی می کند که ثمره آن خلق اثر حاضر است.
نگاهی به «پیر لرستان»
این کتاب ارزشمند در سه بخش اشعار لری( که با گویش لری میانه -خرم آبادی- سروده شده اند)، معنای فارسی اشعار(که ترکیبی از ترجمه وشرح ابیات است) و یادداشت های ضمیمه (برای آشناتر کردن خوانندگان بومی و غیر بومی به بعضی از واژه ها و اصطلاحات دشوار) تدوین شده است تا خوانندگان را به دنیای زیبای ادبیات بومی برده و تا حد امکان از ابهامات و مشکلات ترجمانی و فهمی وارهاند.
سید حمید جهانبخت از نویسندگان فعال ادبیات بومی لرستان مطلع کلام خود را با معرفی مختصری از سالهای تلاشش آغاز می کند تا بگوید: در سال ۱۳۲۶ در «قره وی» در جنوب شرقی لرستان و در خانواده ای علاقمند و مانوس به فرهنگ ادب به دنیا آمده است.
حرفهایش را ادامه می دهد که از همان دوران نوجوانی به انجام فعالیت های فرهنگی از جمله تحقیق و پژوهش علاقمند بوده تا اینکه بستری فراهم شده و توانسته است گنجینه های بومی استان را واکاوی کرده و در تالیفات خود به آن بپردازد.
جوانبخت خوشحال است که توانسته در این حوزه قدمی برداشته و در عرصه های مختلف فعالیت داشته باشد.
او اولین مسئول اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان است که دامنه فعالیت هایش در حوزه مختلف فرهنگی، پژوهشی، آموزشی و … از جوانبخت سرمایه ای ارزشمند در حوزه فرهنگ این دیار ساخته است.
پرسش و پاسخ کوتاه ما را با سید حمید جوانبخت بخوانید.
*در مورد تالیفات خود توضیح دهید.
جوانبخت: در چهار زمینه رساله، کتاب، مدخل و مقاله آثاری را تالیف کرده ام. تاکنون به صورت رسمی ۱۰ جلد کتاب را به چاپ رسانده که از آن جمله می توان به کتاب اخوان شهید مجلس (نوادر لرستان)، مجموعه آثار ادبی، سفر قندهار، آیین ادبی نماز، رند لرستان، عیدانه پهلوی، نظم پایداری در اقوام ایرانی و پیر لرستان اشاره کنم که سه اثر آخر به همت حوزه هنری لرستان به چاپ رسیده است.
همچنین چندین کتاب نیز هم اکنون در دست چاپ دارم که می توان به شاعران ایستاده در مکتب اهل بیت و منظومه آیین های سنتی در خرم آباد قدیم و ادبیات بومی اشاره کنم.
در مورد کتاب پیر لرستان مختصری توضیح دهید.
این اثر، منظومه لری شامل ابیات تعریفات و تعلیقات است که می توان هدف از تدوین اثر را مانوس کردن بومیان با فرهنگ، هویت و زبان لری دانست تا در برابر هجمه ای که به بهانه جهانی شدن روزافزون شده، بهتر مقاومت و از ارزش ها مراقبت کند.
هدفم بیشتر تالیف منظومه ای بدون پیروی از سبک خاصی به منظور بازگو کردن جلوه ها و مظاهر زیبای فرهنگ و هویت این دیار بوده که با خلق یک سری مضامین جدید به نوعی سعی در برجسته کردن و پرداختن به رسالت های فرهنگی اخلاقی و ارزشی این دیار داشته باشد.
کتابی که بتواند به عنوان مرجع و مخزن در اختیار علاقمندان قرار گیرد و به مسایلی که شاید در گذر زمان به فراموشی سپرده شوند بپردازد.
با توجه به اینکه همواره بین عنوان اثر و درونمایه ارتباط وجود دارد، چرا عنوان «پیر لرستان» را برای کتاب انتخاب کردید؟
پیر لرستان اشاره ای دارد به «اِسبی کوه» به دلیل قدمت و پایداری و اینکه حرفهایی برای گفتن دارد. یکی از ویژگیهای اثر تجمیع همه مضامین است که درونمایه متنوع و متعددی دارد. کتاب از نظر ساختار نیز جنبه عرفانی، حماسه دینی و ملی و پایداری داشته و زیبایی های سنن و حتی بن مایه های طنز نیز در آن مورد توجه قرار گرفته است.
هدف از تدوین اثر مانوس کردن مردم بومی با فرهنگ، هویت و زبان لری است در این زمینه توضیح دهید؟ به نظر شما این اثر چقدر در این زمینه تاثیر گذار بوده است؟
به عنوان خالق اثر معتقدم این اثر توانسته به عنوان مرجع مطرح باشد و به عنوان آخرین و کاملترین و پرداخته ترین اثر بومی مورد توجه قرار گیرد. همچنین در ارزشیابی های صورت گرفته نیز این کتاب جزو آثار خوب مطرح شده است.
مختصری در مورد ویژگیهای کتاب پیر لرستان توضیح دهید؟
با توجه به اینکه برخی از سنن رایج دراین دیار و همچنین واژگان در حال فراموشی هستند تلاش من با تالیف اثر این بوده تا در قالب نظم، وقایعی تاریخی را با توجه به تجربه اندوزی، عبرت گرفتن و یا عظمت های نهفته در فرهنگ با رعایت جانب امانتداری بیان شود تا بسترساز معرفی فرهنگ و گویش های اقوام مانند لری، لکی، بالاگریوه ای، کرمانجی، بختیاری و سایر فرهنگ ها در گویش لری باشد.
گویش لری به عنوان زبان کتاب انتخاب شده تا به نوعی ترویج ارزش ها باشد با زبانی که به فهم عامه نزدیک تر است.
از دیگر موارد مورد توجه در این کتاب می توان به برجسته کردن وجوه عرفانی این فرهنگ، غفلت ما از گذشته دورتا کنون در رابطه با حفظ میراث معنوی، بررسی زوال سنت ها، برجسته کردن جلوه های زیبای فرهنگی، تعلیم غیرت، مراعات صنایع ادبی، خلق پیام های کوتاه، بیان جایگاه «اسبی کوه» لزوم بیداری و بینایی ما در مقابله با حرکت های آفت گونه فرهنگی و معرفی اسوه های خوب دیار اشاره کرد.
شما به عنوان نویسنده چه پیشنهاد و توصیه هایی برای مولفان ، اهل پژوهش به وِیژه نویسندگان و فعالان عرصه قلم دارید؟
نویسند باید به مسائل و مشکلات پایه ای و مهم دیار خویش بپردازد، از بیان مسایل تقریبا بیگانه با فرهنگ خودداری کند. اگر در مورد فرهنگ بومی می نویسند گویش های محلی را فراموش نکند. مسائل و مشکلات فرهنگی را واکاوی کرده و در مورد آن مطلب بنویسد حتی در حد ستون و پارگرافی در یک نشریه.
نویسنده نباید هیچ گاه از بررسی و تحقیق غافل باشد و با قلمفرسایی خود در راستای رشد و ترویج مسایل فرهنگی تلاش کنند. ارزش های اخلاقی، دینی عرفانی و فرهنگی جامعه خود را بشناسند و در راستای حفظ و حراست از این ارزش ها تلاش کند، به نوعی در تالیفات خود نوآوری داشته باشند و دنباله رو دیگران و کارهای تقلیدی نباشند.
برگرفته از: خبرگزاری مهر