بازارها از قدیمی ترین عناصر شهری هستند که در کنار میدان اصلی شهر و عمومن در سه سمت میدان و در همجواری مکان های مقدسی چون کلیسا، مسجد و …ساخته می شدند. به همین جهت است که بازارها از نوعی زمانبندی متناسب با اعیاد و مناسبت های مذهبی تبعیت می کنند. برای مثال در بازارهای ایرانی با تعطیلی بازار در ساعات مخصوص نماز و مناسبتهای مذهبی روبروییم و در برخی موارد نیز فضای بازار متناسب با آن مناسبت ها آذین بندی می شود.
بازار به صورتی دو گانه هم به اصل معامله و هم به مکان معامله اطلاق می شود.که از ابتدا نه تنها برای خرید و فروش که برای ملاقات ها، پیمانها، دیدارهای سیاسی، اطلاع رسانی و… استفاده می شده است. از همین روی است که در بازارها با روابط انسانی بسیاری روبرو بودیم که حتا به حوزه ی خرید و فروش و چانه زنی ها هم می رسید.
علی رغم افزایش بازارهای الکترونیک مالی در سال های اخیر که خرید آسان و سریع را به همراه دارد، بدلیل حذف کامل عنصر انسانی در این نوع خرید و فروش با استقبال بسیار کم از آن وگرایش بسیار خریداران به سیستم قدیمی خرید و فروش و بازار روبروئیم.
در بسیاری از شهرهای کویری و همسایه ی کویر و همچنین شهرهای سرد و نمناک شمال و باختر ایران شاهد ساخت بازارهای سرپوشیده با معماری بسیار زیبا هستیم که هنوز هم توجه بسیاری را به خود جلب می کند.
از جمله مهم ترین عناصر بازارهای ایرانی می توان به : راسته (مسیرهای اصلی بازار)، رسته (بخشی از راسته به معنی صنف، که ارائه دهندگان کالاهای مخصوص را در خود جای می دهد) سرایاخان( تجارتخانه، که نمونه ی جنس از انجا به دیگر محل ها پخش می شود)، تیم و تیمچه (تجارتخانه های مسقف)، قیصریه (سرای دراز و محل کار صنعتگران و پیشه وران ظریف کار) و دکان، اشاره کرد.
در بازارها علاوه بر موارد ذکر شده عمومن مکان هایی نیز به عنوان قهوه خانه، چایخانه، خوراک پز خانه، مساجد کوچک، حمام و … وجود دارد.
دکان ها از جمله اصلی ترین عناصر بازارها هستند که هم از نظر معماری و هم نشانه شناختی مورد توجه هستند. چیدمان کالاها و استفاده از عناصر زیبایی شناختی جهت جذب مشتری و فروش کالا در دکان ها حائز اهمیت بسیار مردم شناسان می باشد.
فاطمه رضائیان
برگرفته از: انسان شناسی و فرهنگ