حقیقت این است که در دورانی که تهران کوره دهاتی بوده است، مناطق لُرنشین از جمله همین دهلران که اکنون شهر کوچکی است قدمت چند صد ساله دارد ، اما دوران به گونه ای رقم خورد که لُرها کم کم به حاشیه بروند. ” دکتر علیرضایی”
1-دکتر سلام ، راجع به آخرین کارتان توضیح می دهید؟
درباره زبان لُری کارهای زیادی انجام شده است، از جمله جمع آوری واژگان ، افسانه ها و باورهای دینی وادبیات قوم لُر که همه مردم فرهنگ دوست با این مقوله آشنا هستند ، اما واقعیت این است که خلأ بزرگی در ادبیات و زبان لُری وجود دارد و آن هم عدم وجود فنوتیک مشترک بین گویش های مختلف زبان لُری است ، که باعث از هم گسیختگی و دور افتادن گویش ها مختلف این زبان از هم شده است، .به همین منظور از حدود 5 سال پیش شروع به نگارش کتابی درباره (( دستورزبان لُری )) کرده ام تا شاید بتوانم این دغدغه ذهنی ام را برطرف کنم ، احتمال دارد، این کتاب تا دو سال دیگر آماده نشود ، اما 80 در صد کار صورت گرفته و 20 درصد باقی بسیار دشوار است که شامل گرد آوری فنوتیک یا آوا نگاری مناطق مختلف باقی مانده می باشد.
حدود 500 صفحه این کتاب نگارش شده است و حدود شاید 200 صفحه دیگر باقی مانده است، در این کتاب سعی کرده ام از حیطه استان لُرستان خارج شده و به سایر مناطق لُرنشین از جمله استان های: چهار محال و بختیاری ،کهکیلویه و بویر احمد ، ایلام ، کرمانشاه ، خوزستان ، مرکزی ، اصفهان ، قزوین ، همدان ، جنوب تهران و حاشیه خلیج فارس ( از بندرعباس تا بوشهر) که کمی یا تعدا زیادی از ساکنین آنها لُرند را مد نظر قرار داده ام. به گونه ای که بسیاری از قلم به دستان و اهل فرهنگ این مناطق نیز معتقد به این هستند که آنها لُرند یا نیای مشترکی با لُرها دارند. بنده در این پژوهش با استفاده از جدیدترین روش های زبان شناسی به بررسی فنوتیک زبان لُری در جغرافیای وسیع ایران زمین پرداخته ام. وبا پرداختن به ساختار آوایی زبان و گویش هر منطقه با آوردن شاهد و مثال ویژگی های دستوری گویش هر منطقه را بیان نموده ام. بعنوان مثال، منطقه فامور که در کنار دریاچه پریشان استان فارس است، و دارای گویش لُری خاص خود هستند، به بررسی فنوتیک خاص آن منطقه پرداخته و شاهد و مثال هایی متقن هم ارائه شده است.
نمی دانم این کار کی تمام می شود اما اکثر کارها انجام شده و فقط برخی مناطق خاص باقی مانده اند. عدم آشنایی به فنوتیک زبان لُری باعث عدم اتحاد و انسجام نویسندگان لُر شده است، و همین عدم آشنایی و گرایش قلم به دستان هر منطقه به دستور زبان خاص با رسم الخط خاص خود باعث تشتت آرا شده است، به نظر من همه صاحب نظران باید به یک فنوتیک مشترک که بین هم گویش ها بدون هیچ گونه مشکلی رواج داشته باشد برسند.
این فکر باعث ایجاد انگیزه در من شده و بر آنم که این کار را به سامان برسانم، به عنوان مثال در زبان لُری دو جور “ل” داریم گُلّ و گِل ….یا دو جور ” ر” داریم سُرّ و سَر …یا دو جور “ی” داریم شیر درنده یا شیر خوردنی!!!… اگر بر اساس اصول علم زبان شناسی و فنوتیک بتوانیم رسم الخط یا دستور زبانی بنویسیم که بدون هیچ مشکلی بین همه گویش ها رایج لُری مشترک باشد توانسته ایم کاری انجام دهیم که رهگشا برای آیندگان باشد.
2- دکتر نظر شما در مورد لُری فیلی (مخصوصا زبان لکی) چیست؟
گُستره زبان لُری بسیار پراکنده است و از دریای خلیج فارس تا دامنه کوههای البرز و قسمتهای وسیعی از کوهها و کوهپایه های زاگرس و دشت خوزستان را شامل می شود. به اعتقاد من وسیع ترین جغرافیای قومی در ایران متعلق به قوم لُر است، هرچند برخی این واقعیت رابه کُردها و تُرک ها نسبت می دهند، به هر حال متاسفانه اطلاعات ما در مورد پیدایش واژه (لک) بسیار کم است ، به گونه ای که هیچ مستندی با قدمت تاریخی به اسم لک وجود ندارد و هر چه ضبط شده به اسم لُر بوده است.
البته خاطر نشان می کنم درباره آنها هیچ گونه تحقیقی علمی و قابل استدلال حتی از سوی خودشان صورت نگرفته است، و هرکس راجع به آنها مطلب نوشته یا کُرد بوده و آنها را به قوم کُرد منتسب کرده یا این که لُر خرم آبادی بوده و آنها را به قوم لُر منتسب کرده ، هرچند در میان دراویش لک پسوند های لُر یا لُرستانی در اسمشان به وفور دیده می شود! و این مؤید بسیاری از چیزهاست .
3-نظر شما در مورد قوم لُر چیست؟
لُرها از اقوام اصیل ایرانی اند یعنی جزء ساکنین اولیه ایران هستند، به گونه ای که هیچگاه در هیچ جای تاریخ راجع به مهاجرت قوم لُر به ایران مطلبی نوشته نشده است، به غیر از کوچاندن لُرهای سوریه و مصر توسط صلاح الدین ایوبی به لُرستان که آن هم بازگرداندن این قوم از این مناطق بوده است. لُرها تاریخ درخشانی دارند که وقتی آدم به این گذشته درخشان می نگرد، احساس غرور می کند، اما متاسفانه به خاطر مسائل جامعه شناختی، اتحاد و همبستگی بین قوم لُر وجود ندارد، یا حداقل به خود آگاهی نرسیده است، اگر دقت کنید 50 درصد واژگان لُری در اوستا به وضوح قابل رؤیت است، و این یعنی این که لُرها مهاجر نبوده و نیستند.
در حالی که راجع به سایر اقوام ، وجود نوعی مهاجرت به اثبات رسیده است. برخی قوم لُر را به لولوبی ها منتسب می کنند که دور از ذهن نیست، چرا که آثار و شواهد باستان شناسی مؤید این مطلب است، به هر حال لُرها تاریخ برجسته ای دارند، بعنوان مثال آریو برزن سردار معروف لُر که در تاریخ لُرهای کهکیلویه و بویر احمد بعنوان کسی که در مقابل سپاه اسکندر ایستاد و آن را در هم شکست معروف است ، او در منطقه کهکیلویه و بویراحمد با سپاهی اندکی سد بزرگی بر سر راه اسکندر بود.
در میان روایات شفاهی لُرهای کهکیلویه و بویر احمدی آریو برزن را از نیاکان خود می دانند. هرچند برخی از نویسندگان معاصر کُرد آن را به خود منتسب می کنند، اما تاریخ هیچگاه راجع به وجود قوم کُرد در منطقه کهکیلویه و بویراحمد چیزی ضبط نکرده است، مگر این که آنها قوم لُر را زیر مجموعه قوم کُرد بدانند، که این را نه من بلکه بسیاری از تاریخ دانان رد می کنند.
اصولآ کُردها علاقه دارند تمام دلاوران و نام آوران تاریخ خصوصاً دلاوران و نام آوران لُررا به نام خود ثبت کنند. که این بغیر از تعصب چیز دیگری نیست و بنیان علمی ندارد. از اینها که بگذریم قوم لُرکسانی چون کریم خان زند ، رییس علی دلواری ، سردار اسعد بختیاری و .. را در بطن خود ضبط کرده، تاریخ دلاوری دلیران تنگستان و امثال هم را فراموش نخواهد کرد. بنده با تحریف تاریخ به شدت مخالفم . در این که لُران قوم دلیر و شجاعی بوده اندو در طول تاریخ دارای تأثیر گذاری منطقه ای و فرا منطقه ای بوده اند جای هیچ شکی نیست . اما جدا از ایران و بدون ایران تصور لُرها ممکن نیست.
4-نظر شما در مورد پان ایسم های فارس و کُرد… که لُر را زیر مجموعه خود می دانند چیست؟
با این نظرات به شدت مخالفم، و اعتقاد راسخ دارم که زبان لُری کاملاً مستقل است ، که البته روابط متقابلی با فارسی و کُردی دارد. باید خاطر نشان کنم که فارسی – کُردی -لُری از زبان پهلوی گرفته شده اند. و به خاطر گرایش زبان پهلوی به سادگی در طول تاریخ ، لُری ، کُردی ، و فارسی از آن انشقاق پیدا کرده اند که در این بین فارسی زبان درباری بوده است.
شما اگر نگاهی به اوستا و یا متونی که به زبان پهلوی نوشته و موجودند بکنید، ریشه بسیاری از این لغات و واژگان آن را در زبان لُری ،فارسی و کُردی خواهید دید که در این بین سهم زبان لُری بیشتر از آن دوتا است. هرچند اخیراً برخی گویش های لُری از جمله بروجردی یا ملایری را با عناوینی “فارسی محلی” یا زبان های غیر لُری اسم می برند اما این از عدم آگاهی یا شاید غرض ورزی اصحاب این تفکرات است.
5- دکتر چرا لُرها اعتماد به نفس ندارند واغلب روشنفکران لُر هویت خویش را از دیگر اقوام پنهان می کنند؟
هرچند قوم لُر قدیمی ترین شهرنشینان ایران زمین اند، ساکنین باستانی و کنونی شهر شوش دانیال این کهن شهرایران زمین لُر زبان هستند. اما متاسفانه به خاطر این که لُرها در گذشته نه چندان دور اغلب عشایر و چادر نشین بوده اند، و با مراکز شهر نشینی مجاور و معاصر خود روابط زیادی نداشته اند و به خاطر دامداری و کشاورزی خودکفا بوده اند ،چون در بین سایر اقوام به عنوان کوه نشین ، اشرار و سر گردنه گیرو چوپان معرفی شده اند و عقب افتادگی فرهنگی کنونی آنان که محصول دو قرن اخیر است، در طول زمان این ذهنیت را برای سایر اقوام به وجود آورده که لُرها متمدن نیستند ، باعث این سرخوردگی ها شده است، اما حقیقت این است که در دورانی که تهران کوره دهاتی بوده است، مناطق لُرنشین از جمله همین دهلران که اکنون شهر کوچکی است قدمت چند صد ساله دارد ، اما دوران به گونه ای رقم خورد که لُرها کم کم به حاشیه بروند … این ذهنیت برای لُرها آزار دهند است به همین خاطر برخی از آنها به خاطر غرور فرو شکسته خود در میان جامعه ایرانی خود را کُرد یا فارس معرفی می کنند و این برای قوم آزاده لُر آزار دهنده است.
6- به نظر شما مناطقی از ایلام که خود را لُر می دانند، نمی توانند صدا وسیمای مستقلی از مرکز استان داشته باشند؟
من مخالفم چرا که اولن این مناطقی که شما می فرمایید حدود یک سوم استان هستند، از طرفی ایلام همان لُرستان پشتکوه است، ولی صدا و سیمای مرکز ایلام باید به فرهنگ گذشته این استان توجه کند، بعنوان مثال برنامه جداگانه ای را برای مناطقی که فرمودید تهیه کند، و اگر این امر صورت نپذیرد با گذشت زمان و به وجود آمدن این نیاز خود به خود افکار عمومی این مناطق به این سمتی که شما فرمودید سوق داده می شود. به هر حال به نظر من صدا و سیمای مرکز ایلام باید با دقت نظر و وسواس برای فرهنگ و زبان لُری برنامه بسازد و پخش کند و گستره جغرافیایی خود را به این مناطق هم بکشاند. چرا که در گذشته نه چندان دور بسیاری از اقوام کنونی که کُرد شده اند مثلاً رشنوادی ها یا طولابی ها در اصل لُر بوده اند ، و برخی مثل چند تیره از شوهان ها هنوز گویش لُری خود را حفظ کرده اند.
—————————————————————————————————————————————————
دکتر کرم علیرضایی متولد سال 1339 در شهر دهلران و دارای مدرک دکترای ادبیات، از دانشگاه تهران است. در حال حاضر رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهلران می باشد، بی هیچ شکی او یکی از بزرگترین و پُر کار ترین محققان در باره فرهنگ لُری بوده است، از جمله آثار منتشر شده ایشان، می توان به این کتاب ها اشاره کرد :
1-تاریخ و فرهنگ سرزمین کهن 2- ضحاک اژدهافش 3- میر نورز شاعر ناشناخته لُر 4- اتیمولوژی واژگانی از گویش های غرب ایران 5- مثل های ایلامی 6- فرهنگ واژگان لُری و کُردی 7- دستور گویش ایلامی 8- بازیهای محلی سرزمین ایلام 9- مهر پرستی در ادب فارسی 10- فرهنگ واژگان محلی در گستره ادب فارسی 11- مندیل خیال 12- رجعت در فرهنگ بشری 13- استرلاب عشق و آخرین کتاب او که در دست تألیف است «دستور زبان لُری» که شاید بزرگترین و عظیم ترین فعالیت او در زمینه ادبیات و فرهنگ لُری است
منبع: mirani1354.persianblog.ir