جشن سده در دهم بهمن ماه یعنی چهل روز پس از شب چله (یلدا) برگزار می‌شود. گفته‌اند که این جشن به شادی چهلمین روز تولد خورشید گرفته می‌شده است. سبب دیگر این جشن را داستان کشف آتش توسط هوشنگ شاه پیشدادی می‌دانند که در برخی از دستنویس‌های شاهنامه آمده است و بسیاری از ایرانیان بر این باورند که جشن سده به یاد کشف آتش برگزار می‌شود.
جشن سده، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانیان است. این جشن که بزرگترین جشن آتش است، درآغازین ساعات شامگاه دهم بهمن‌ماه، با برافروختن آتش در بلندای بام‌ها یا بر بلندی کوهستان، با گردهم آمدن مردم در کنار یکدیگر، برگزار می‌شود.
واژه سده در زبان اوستایی به معنای برآمدن و طلوع کردن است. بعضی ها بر این باورند که واژه سده، نمادی از عدد ۱۰۰ است و نشانگر فاصله زمانی آن ( پنجاه روز + پنجاه شب) با آغاز نوروز می‌باشد. از منظر برخی از صاحب‌نظران این روایت تایید نمی‌گردد زیرا که در متن‌های کهن نقل نشده‌اند.
از سوی دیگر کسانی نیز از مصححان بزرگ شاهنامه، از جمله دکتر خالقی مطلق روایت کشف آتش در شاهنامه را جزو روایات الحاقی می‌دانند. به هرحال جشن سده از جشن‌های باشکوه ایرانیان است و اگرچه هموطنان زردشتی ما این جشن را گرامی می‌دارند، اما از آن جا که در متون زردشتی در باره‌ی این جشن مطلبی نیامده است، شاید بهتر باشد بگوییم که جشن سده جشنی غیردینی و متعلق به همه ایرانیان است.
آورده‌اند که از بزرگترین دلایل برگزاری این جشن آرزوی مردمان برای رفتن سرما و کاسته شدن از شدت و حدت آن بوده است. در واقع آتش روشن کردن در این شب نشانی از مبارزه با سرماست. در زمان های دور مردم ایران‌زمین بر پشت بام‌ها و بر بلندای کوه‌ها آتش می‌افروختند و همراه هم به خواندن سرودها و ترانه‌های زیبا می‌پرداختند. در جشن سده که هنوز در برخی نقاط ایران برگزار می‌شود، ایرانیان به بازی‌های گروهی و سرودخوانی و روشن کردن آتش مشغول می‌شوند.
آتشِ جشنِ سده، آتشِ مهرِ وطن است کاندرین مُلک نخواهد که شب تار بود
در چنین جشنِ طرب، آری خورشید دگر گر بتابد ز دل خاک، سزاوار بود
خرم است این سده و شادروان باد که گفت شب جشن سده را حرمت بسیار بُوَد
رهدن سرما ز پس رهدن تاریکی بدرستی جشن ایخو دمتون گرم