حدود سه دهه حضور بسیار پرمعنی و اندیشه‌ورز او در عرصه موسیقی لری، به عنوان شاعر، آهنگ ساز و خواننده موسیقی لری، کارِکمی نیست. او به اعتراف بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی لری، از نادر کسانی است که در این عرصه صاحب سبک است. آهنگ‌های علیرضا نادری از آن‌جایی که از بطن وجود او سرچشمه گرفته و بازتاب لحظه‌های رنگارنگ زندگی هر لرستانی است- مثل خون در رگِ این قوم جاری‌اند. به تعبیری می‌توان او را حافظه‌ی آهنگین قوم لر نامید.
گفتگوی نشریه سیمره با علیرضا نادری شاعر، آهنگساز و خواننده موسیقی لری.
خوب! جناب آقای علیرضا نادری، شما در ذهن و خاطره‌ی لرها و لک‌ها، خارج از مرزهای جغرافیایی یعنی حوزه‌ی فرهنگی قوم لر که تنها به مرزهای جغرافیای ایران منتهی نمی‌شود، جا باز کرده‌اید و خواه ناخواه بخشی از حافظه‌ی این قوم را تسخیر نموده‌اید. از اولین گام‌هایت در خوانندگی بگویید!
درود برهمه‌ی ایرانیان، لک زبانان و لرزبانان به ویژه خوانندگان عزیز نشریه‌ی سیمره، عرض کردم که چند سالی در تهران خدمت اساتید «کمانچه و آواز» مطرح ایران شاگردی کردم، بعد از این که از تهران برگشتم با جناب آقای رضایی در الشتر کار کردم، اولین ترانه‌ای که خواندم« تو زرده خنه نکه» بود که هم شعرش و هم آهنگ‌اش مال خودم است.
:: چطوری پای شما به رادیو، باز شد؟
در یک مراسم عروسی حضور داشتم چند نفر«فی‌البداهه» خواندند، نوبت به من هم رسید. تو نگو یکی از کارمندان رادیو هم در آن مجلس حضور دارد. من هم به اصرار عمویم، خواندم. یادم میاد که« هی بنا بنا» خواندم. بعد از خواندن من، همان کارمند رادیو خرم‌آباد آمد و از من نشانی گرفت. من نشانی خرم‌آباد دادم چندروز بعد در خرم‌آباد به سراغ من آمدند و مرا همراه خود به رادیو بردند. اولین ترانه‌ای که در رادیو خرم‌آباد خواندم این ترانه بود: «یِنه کِیَه دِ هار مِیا چَنی نازاره چَنی نازاره / جومِه مَخمَلی دِ وَرِش چَش چی اِشکاره چَش چی اِشکاره»
«گلوَنی گلدار، رنگ وِ رنگ، بسته وِ سَرش / هزار پیچ و تاو دی دی دی، داره میزرِش »
«خوشال و یکی دی دونیا هی تونه داره هی تونه داره / ای ماه چارده چَش سی، سوزه نازاره سوزه نازاره »
:: بازتاب مردم پس از پخش این ترانه چی بود؟
اول این‌که در«لندرور» نشسته بودیم و داشتیم بر می‌گشتیم صدای خودم را از رادیو خرم‌آباد که شنیدم بسیار برایم خوشایند بود، مردم تلفن‌های زیادی به رادیو زدند در همان چند روز چندین بار ترانه از رادیو پخش شد. در اجرای آن ترانه، حیدر و شکراله سپه‌وند و صیدمیرزا عزیزی کمانچه زدند و علی کریمی تنبک می‌زد. البته در آن زمان مردم همه رادیو نداشتند کسی هم مرا نمی‌شناخت نام من هم علیرضا نبود.
:: از اولین کاست صحبت کنید! و از کاست‌های بعد!
اولین کاستم در سال ۱۳۵۳ در استادیوم بِل تهران صدابرداری شد. بداهه‌خوانی و بداهه‌‌نوازی بود. اولین ترانه‌ی کاستم هم « تو زرده خنه نکنه، آگره زرده خنه» بود. حدود ۱۹ سال داشتم وقتی به بازار عرضه شد؛ استقبال عجیبی از آن به عمل آمد. مردم اولین کاست مرا خیلی زود خریدند و خیلی زود هم کمیاب شد. تعجب می‌کردم راستش خودم را قبول نداشتم.
مهم‌ترین ویژگی کاست اول، داشتن درون‌مایه عشق و ریتم شاد کاست بود. بعد از این کاست«نغمه‌های اصیل لرستان» تولید شد. بعدها در حسرت یک ارکستر بزرگ ماندم، همه‌ی کارهای قبل از انقلاب بدون «نت» انجام گرفت.
:: جناب نادری موسیقی لری معمولاً، آبستن یک غم و حزن و اندوه تاریخی و فرهنگی است. در این میان آهنگ‌ها و ترانه‌های شما – غیر از آهنگ‌های قبل از انقلاب- افشره‌ی این روح غمگین‌اند. می‌توانم از شما بپرسم تا چه اندازه این غمگینی فردی است؟ و تا چه اندازه مربوط به دردهای اجتماعی است؟
کاست سوخته دلان در اوایل انقلاب تنظیم شد. بیش‌تر دردهای مردم لرستان در سوخته دلان آمده است که بعد از آن کاست «غم‌های عشایر»یا «بلوط‌های سبز» تنظیم شد و در آن کاست‌ها روشن می‌شود که غمگینی من ناشی از دردهای اجتماعی است. ببین! دوست من! موسیقی نافش به زمان بند است. اگر زمان شاد باشد شما هم شادید اگر زمان غمگین باشد شما نمی‌توانید خوشحال باشید. وقتی عزیزترین کسان این سرزمین از دست رفتند و بهترین سربازان این دیار به جرم انقلابی و طاغوتی بودن سر به نیست شدند! چگونه می‌شود خندید؟
:: بعضی از ترانه‌های شما در بین مردم، بازتاب‌های رنگارنگی داشته است و برای تنظیم این ترانه‌ها، شأن نزول‌هایی من درآوردی تراشیده‌اند، اگر موافق باشید حول این محور هم کمی صحبت کنیم مثلاً بین مردم شایعه است که شما ترانه «برامینو برامینو یه کیه یه کیه» را برای بدحجابی اشرف پهلوی سروده‌اید در این‌باره چه نظری دارید؟
حکایت این ترانه، حکایت واکنش ذهن سنت گرای من با مظاهر جدیدی بود که نمی‌پسندیدم. در یکی از روزها، که سوار یک مینی‌بوس زوار در رفته از الشتر عازم خرم‌آباد و سپس تهران بودم؛ زنِ با وجاهت و کلانتری با پوشش لری و سر بند و گلونی، یک صندلی جلوتر از صندلی من نشسته بود، من گوش می‌کردم که به دخترش نصیحت می‌کرد: «روله اگر به شهر رفتی، سربندت را به دور نیندازی، خونِ خَر(ماتیک) به لب‌هایت نمالی، صورتت را رنگ و روغن نزنی، کُلنجه و سرداری مَخمَل و قشنگت را به لباس‌های اجق وجق عوض نکنی، ناخنت نزاری دراز بشه» بعد از این‌که از آن‌ها جدا شدم حرف‌های قشنگ و دغدغه‌های حساب شده یک مادر به دختر جوانش، در گوش من گاه و بی‌گاه طنین می‌افکند.
در آن روزها من کلاس درس «استاد ملک» می‌رفتم، در پارک دانشجوی ولی‌عصر تهران، نشسته بودم. دیدم خانمی آمد با کفش‌های «سُم بزی» با قیافه‌ای نیمه لخت و چندش‌آور، دختر کوچکش را فحش می‌داد و بد و بی‌راه می‌گفت! من یک‌دفعه ذهنم درگیر این پارادوکس شد ( نصیحت یک مادر لر و فحش و فضیحت زن تهرانی). شب که خانه رفتم؛ ریتم کفش پای زن هنوز در ذهنم بود، در خیال خود، زن تهرانی را به روستایی در الشتر بردم. از زبان زن اصیل لر فریاد زدم:«هی وی وی، برامینو، برامینو، یه کیه، یه کیه، دس ای سر کله دنی، هوسیاسر وَری دیه، کِراس کُلِه، سَر پَتی، لو سُور چِیَمَل جوهری، گیسَل رنگ روغنیه، گورَمِی اِی پا نیه، برامینو برامینو، ناخونَل یه گزیه»
«هی وای وای بیایید! ببینید! این دیگه کیه؟ دست به کمر زده و روبه‌روی این آبادی ایستاده است؟ پیراهن کوتاه پوشیده و بدون روسری، بر لبان خود ماتیک زده و چهره و گیسوان را روغن مالی کرده است و پای بدون جوراب با ناخن‌های بلند، گستاخانه ایستاده است؟ و ….»
:: مگر شما با هر پدیده‌ی جدیدی مخالف هستید؟
چون در هر پدیده‌ی فرهنگی جدید، نیرنگ و دروغ و دنیایی بودنش، زار می‌زند و خالی از اخلاص و یکرنگی است. من با پیشرفت انسان مخالف نیستم من با چیزهایی که مانع آسایش انسان می‌شود مخالفم.
:: جناب نادری یکی دیگر از آهنگ‌های شما که باز، بین مردم لرستان، بازتاب‌های مثبت و منفی زیادی داشت؛ ترانه‌ی «خان و رعیت» است اگر موافقید شأن نزول آن ترانه را هم جویا شویم؟
خدا رحمت کند مرحوم اسفندیار غضنفری! روزی امر فرموده بود که خدمتش برسم، حضور استاد رسیدم گفت: فلانی، ازت کاری می‌خوام قسم بخور که مردش باشی! ازم تعهد گرفت و پذیرفتم: نوشته‌ای به من نشان داد که تمامش حکایتِ احوال زورمدارانه‌ی برخی از خوانین لرستان و ایلام بود. بر همین اساس از من خواست که ترانه‌ای در این باره یعنی درباره ظلم این دسته از خوانین بسازم. نوشته را که خواندم سرم آتش گرفت هرگز تصور نمی‌کردم در این مملکت کسانی بوده‌اند که چنین کارهای زشتی مرتکب شده باشند. توی پرانتز بگویم که خدا می‌داند هرگز ذهنم به خوانین محترم الشتر نمی‌رسید، خلاصه من خواستم که هم روی ایشان را زمین نینداخته باشم و هم خودم به این باور رسیدم که باید افشا کرد.
شعری سرودم با مطلع: « سرگذشتی تیره دیرم، من اژ روژ سیاه/ بری خان بین بری ارباب بری بوره پیا و …..» چنین شد که ترانه قبول ذوق استاد، افتاد و آهنگ و شعر آن تنظیم و اجرا شد که البته دنباله شعر از آقای «حق وردیان» بود که استاد، به من داد و تکمیل شد. این ترانه بازتاب‌هایی مختلفی داشت، استاد غضنفری می‌خواست نقدی بر نگاه طبقه گرایانه برخی از خوانین داشته باشد. من هم تحت تاثیر آن نوشته قرار گرفتم و هرگز ذهنم متوجه خوانین الشتر نبود اما با کمال تأسف اعتراض غیرمنصفانه و بی‌اساس آنان از بنده، هنوز آزارم می‌دهد.
:: جناب نادری شما در برخی از ترانه‌ها یک زبان روایی دارید و انگار می‌خواهید یک داستان واقعی را به زبان ترانه به ثبت برسانید. آدم وقتی این ترانه‌ها را گوش می‌کند، برایش روشن می‌شود که شما روی برخی از واژه‌ها حساب بیش‌تری باز می‌کنید به اصطلاح واژه گزینی می‌کنید در کاست «آینه خورشید»، ترانه‌ی «روشناییِ دل » انگار یک داستان روایت می‌کنید اما راستش من به عنوان یک شنونده، هنوز به اصل قضیه پی نبرده‌ام. اگر ممکن است در باره‌ی این ترانه‌ی روایی هم، صحبتی داشته باشید؟
این ترانه هم یکی از اون ترانه‌هاست که برای من دردسر ساز بوده، البته هر کسی هم سروکارش با ادبیات فولکوریک باشد یا به نوعی با ادبیات شفاهی مردم دست و پنجه نرم کند؛ می‌داند که گاهی کار کردن در این حوزه دشمن ساز می‌شود. «حاواس» یکی از اسم‌های اصیل لرستان است. خیلی از این اسم پرمعنی خوشم آمد. در نظر داشتم چرخه‌ی زندگی یک لر را به زبان ترانه روایت کنم از پدری که پسری به نام«حاواس» دارد، ترانه را آغازکردم و گفتم:«حاواس هی! سردار بی‌هراس هی! گلاره چَشِ راس هی! روشنایی دل، هناس هی! و …» مرد فرزندش را با این صفات زلال ساده‌ی لری صدا می‌زند و به او دستور زندگی دیکته می‌کند که: «از خواب بلند شو، نانِ قرص (نان ذرت) را در ماست ریز کن و بخور ، رَسَن و داس را بردار و برو سوار اسب سفید بشو و مثل برق به کوه و دشت بزن گندم‌ها را درو کن و خلاصه آن را جمع کن و خرمن کوب و کاه و گندم را از هم جدا کن! گندم را به آسیاب ببر و آرد کن و سپس تشکیل خانواده بده و عروسی کن و ….»
:: درد سر این ترانه چی بود؟
برخی از فامیل‌ها که نام پدربزرگشان « حاواس» بود و من هم زیاد به این قضیه فکر نکرده بودم بی آنکه به محتوای ترانه دقت کنند این ترانه را توهین به خودشان تلقی کرده بودند و خلاصه هرجا رفته و زنگ زده و بدگویی کرده بودند که فلانی چنین است و چنان!
:: جناب نادری اگر بخواهید از میان آهنگ‌هایی که ساخته‌اید دست به انتخاب بزنید کدام را بر می‌گزینید؟
من به همه کارهای خودم ایمان دارم فکر می‌کنم کار بیهوده انجام نداده‌‌ام اکثر آنان که این روزها مدعی موسیقی شده‌اند کپی کار من‌اند.
من اولین ترانه و آهنگی را که درکرمانشاهان اجرا کردم درست یادم هست که این ترانه بود:«هر تو گلی کی گل اری چه مه» این ترانه بلافاصله در کردستان کپی شد «پاپی سلیمانی مال اری چه مه» خیلی از خوانندگان هم‌استانی هم، کپی کردند! دوست ندارم خیلی سر این مسئله را باز کنم.
:: آقای نادری اتفاقاً می‌خواهیم کمی سر این مسئله را باز کنیم، شما معمولاً مدعی هستید که کارهایتان به شکلی نادرست توسط خوانندگان هم‌استانی کپی می‌شوند اگر ممکن است کمی شفاف‌تر و بیش‌تر دراین باره صحبت کنید؟
متاسفانه اکثر دوستان در استان کپی‌کاری می‌کنند و آثار دیگران را به نام خود ثبت و ضبط می‌نمایند. چقدر خوب است آدم شجاعت داشته باشد و کار دیگران را محترمانه و با کسب اجازه، اجرا نماید تا حق و حقوق مادی و معنوی صاحبان اثر رعایت شود. این‌چنین است که من باور دارم در عرصه موسیقی لری یک نوع بلبشویی برپاست و تکرار و مکررات شده‌است. کسی به خود زحمت آهنگ‌سازی نمی‌دهد آهنگ دیگران را به سادگی و بدون هراس از تخلفات قانونی به نام خود، مصادره می‌کنند.
دردآور این که مراکز فرهنگی و هنری استان و حتا کشور، از این کپی‌کاران که در حقیقت دزدان هنری به شمار می‌آیند حمایت می‌کنند. اگر دستگاه‌های متولی جایگاه هر کسی را به اندازه بودنشان نمود دهند هرگز کسی نمی‌تواند خود را به شکلی بدلی به مردم تحمیل کند و از سویی دیگر، آهنگ‌سازان و خوانندگان خلاق و مبتکر رنجیده خاطر از این بی‌مهری‌ها گوشه‌نشین و منزوی نمی‌شوند! راستش من هم حال و حوصله نزاع و جنگ و درگیری‌های لفظی در روزنامه‌ها نداشته و ندارم. آقای گودرزیان شما هم ول کن نیستی، یک جوری می‌خواهی صدای ما را بالا بیاوری!
:: حداقل یک نمونه از آهنگ‌هایی که شما ساخته و کپی شده است، مثال بزنید؟
در سال ۱۳۵۴ من آهنگ«دوست بالا برزان» را تنظیم کردم و در مرکز کرمانشاه آن را با همکاری گروه ماهور اجرا نمودم بلافاصله یک خواننده دینَوَری همین آهنگ را با ترانه «مل چی قره بط، کموتر سینه»کپی نمود. بعد از انقلاب یکی از هم استانی‌ها این آهنگ را با ترانه‌ی« اَری هی قَمَرتاج» کپی کرد. کپی کار سوم همین آهنگ را با ترانه‌ی«کله باد خیزا، کله باد خیزا ژمهریر ژ زور…» کپی نمود حتا بلد نبود شعر«کله باد» شاعر فقید ملاحق‌علی سیاه‌پوش را خوب تلفظ کند. خود را آهنگساز و ترانه‌سرا معرفی کرد. کپی کار چهارم که متأسفانه آهنگ را با نام خود مصادره کرد. آن را با شعر «کله باد خیزان» اجرا نمود این دیگر خیلی بی‌انصافی است که آهنگی که حدود ۳۴ سال پیش بنده آن را ساخته و تنظیم کرده و اجرا نموده‌ام این همه صاحب پیدا کند، فقط این یک آهنگ نیست این یک نمونه بود.
:: برگردیم به خودِ خودت، در آغاز کار ارتباط خیلی تنگاتنگی با مرحوم میرزا حمید سیاه‌پوش داشتید این ارتباط شما در چه سطحی بود؟ در این همنشینی به دنبال چه بودید؟
( محض اطلاع خوانندگان عرض شود که مرحوم میرزا حمید سیاه‌پوش از نوادگان ملاحق‌علی سیاه‌پوش ساکن روستای شاآباد الشتر بود که در سال ۱۳۶۸ دار فانی را وداع گفت.)
زنده یاد میرزا حمید سیاه‌پوش، در آن حوالی و در آن زمان که این جوری باب مدرسه و دانشگاه به روی همه کسی باز نشده بود تنها هنرمند صاحب ذوقی بود که قدر ذوق دیگران را می‌دانست و احترام می‌کرد. ارتباط بنده با ایشان یک ارتباطی از نوع پدر و فرزندی بود، البته فرزندی که با پدرش به نوعی هم احساسی و هم فکری رسیده باشد در واقع من از همنشینی با زنده یاد سیاه‌پوش لذت می‌بردم و به نظرم این محبت دو سویه بود. گواه این مطلب چند بیتی است که از ایشان به یادگار دارم:
ای علی نادری کی می‌روی از یادِ ما/ نامه‌ی شیرین فرستی می‌کنی دلشادِ ما/ در نوای رادیو آید صدای تو به گوش/ هرکسی حالت ندارد زان صدا آید به هوش/ خواندن بیت قشنگت شوق را افزون کند/ آن صدای نازنینت غم ز دل بیرون کند/ آرزو دیدارتم، غم‌خوارتم، زودتر بیا
مهر تو مانند شبنم می‌چکد روی گیا.
همان طوری که قبل از این گفتم من واقعاً به دنبال فرهنگ بومی و اشعار فولکلوریک بودم که سالیان سال در سینه هنرمندانی مثل میرزا به سینه‌های بعدی نقل می‌شد.
:: آقای نادری بدور از تعارف، پس از این سال‌ها خودت را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
در مورد خودم قضاوتی ندارم.
:: چرا زمین را برای زیستن انتخاب کردید؟
نمی‌دانم از خدا بپرس!
:: از خدا چه انتظاری دارید؟
تمام ایران همدل باشند، پوشش همه مردم، ایرانی باشد و از فرهنگ بیگانه تبعیت نکنند.
:: تا چه اندازه میل جاودانگی و نام و آوازه، دغدغه‌ی شماست؟
هیچ وقت فکر نام نیستم، همیشه فکر مردمم. دوست ندارم معروف بشوم! فقط دوست دارم کار هنری بکنم و بس.
:: کار هنری به خاطر کی چی؟
به خاطر مردم.
:: تاچه اندازه در کارهات به سلیقه مردم توجه می‌کنید؟
من تشخیصم این است که متناسب با نیاز مردم کار می‌کنم. تنگناهای زمانه البته موانع ایجاد می‌کند. نبود توان مالی و نیز تنگ‌نظری‌های بومی و اداری مزید بر علت می‌شود.
:: آقای نادری حدود ۵۴ سال داری به نظر می‌رسد هنوز مجرد باشید؟
بله
:: تا حالا طعم عاشقی را چشیده‌اید؟
هرگز! چه نوع عشقی؟
:: عشق زمینی! از همین عشق‌های که گاهی منجر به ازدواج می‌شود؟
اصلاً عاشق نشده‌ام به همه زنان و دختران سرزمینم عشقی مادرانه و خواهرانه داشته و دارم.
:: چرا هنوز بعد از ۵۴ سال مجردی؟
به خاطر بی‌عدالتی زمانه، انسان وقتی بیکار باشد مشکلات زیادی سر راهش سبز می‌شود، نباید دیگران را شریک درد و رنج خود سازد. دوست دارم کسی از دست من آزرده نشود.
:: شاید کسی دوست داشت عاشقانه شریک درد و رنج شما بشود؟
هیچ‌کس پیدا نمی‌شود! در این مدت زندگی، به هر کسی که محبت کردم نتیجه عکس گرفتم . از این جهت به نوعی می‌ترسم! بارها از سنگدلی دیگران آزرده شده‌ام. دوست ندارم و نداشته که من نیز یکی از آن سنگدلان روزگار باشم! من حتا دوست ندارم آزارم به مورچه‌ای برسد و از برخی از خاطرات کودکی‌ام رنج می‌برم، کودک که بودم می‌دیدم خرها را که بار می‌کردند، بارشان سنگین بود و خون از کفل‌هایشان می‌ریخت با این حال آن‌ها را خار می‌زدند تا راه بروند! هرگز این خیانت‌ها از ذهنم پاک نمی‌شود من از آن همه سنگدلی‌ها بیزارم.
:: نامزد نداشتی؟
چرا، من نامزد رسمی داشتم ولی فوت شد.
:: قصد ازدواج ندارید؟
«بیلا بِمِرِم هر وِی دردَوه/ وِی دردِ گِرو وِر مَگردَ وه» هرگز قصد ازدواج ندارم، غم‌های بزرگ در این مملکت چنان در هم‌ام پیچید که خودم را فراموش کردم. هرگز به فردیت خود فکر نکردم از تنهایی لذت می‌برم دوست دارم همیشه تنها باشم.
:: شما ساز می‌زنید؟
به صورت مبتدی کمانچه می‌زنم.
:: موفق‌ترین کارها، در عرصه موسیقی لری را کدام آهنگ‌ها می‌دانید؟
«آسمان» و «دایه دایه» زنده یاد سقایی.
:: ترانه‌ی «سوار» میرزاوند چی؟
داوری نمی‌کنم، اما آهنگ آن باز برداشتی از آهنگ‌های کاست «عشق آگرین» است. «تو چنو داری میای،» «یکی ظاهر مسلمو.»
:: این« عشق آگرین» هم یک شأن نزولی دارد. بازتاب خوبی در جامعه داشت می‌خواهیم از زبان خودتان بشنویم؟
«عشق آگرین» هنگامی تنظیم شد که از یک طرف جنگ بر ما تحمیل شده بود، کوی و برزن و بام و هوا جنگ و صدای موشک و راکد هواپیما بود و از طرفی عده‌ای به انتقام گیری‌های فردی و گروهی و سیاسی پرداخته بودند. لر و لک را به جان هم انداخته، ساز جدایی و تفرقه را در استان به صدا در آورده بودند. « بُوِن وه خَوَر یارانِ جانشینِ اتابک، دلیرونِ لرسون و عشایر لر و لک، چی زنجیر پولادینِ پیوسته بُوِن اریک، نیلِن تفرقه بایژن و جیامو بکن تک تک…» این ترانه یکی از موفق‌ترین و اثرگذارترین آهنگ‌ها در حوزه مسایل اجتماعی و سیاسی و ملی و میهنی و منطقه‌ای است.
:: کاست« بلوط‌های سبز» یا«غم‌های عشایر» چی؟
این کاست بازتاب درد و رنج و غم و غصه‌های «قوم لر» است. جنگ بود و بچه‌ها دسته دسته شهید می‌شدند هیچ کوچه‌ای نبود که بانک «رودارود» در آن نلولد. به دنبال این ذهن و روح ما نیز متأثر می‌شد«روله روله‌ی مادران» کوه را می‌سوزاند ساز «هی رو هی رو» ساز دل ما هم بود.
«چِیمَلِی گِه پِرآوَه / دِلی گِه دِیَر خویناوَه / اَرا چَسی لاوه لاوه ، داداوه! داداوه!/ تا کی فقر و عزاوه/ تا کی هرگیری گاوه/ عمریکه وِهاراوه/ داداوه ! داداوه! / هی رو / هی رو/ هییی رو / بِرالَل نازارم کو؟/ برالَل نازارم کو؟/…» « چشم هایی که پیوسته پرآبند/دل هایی که پراز خونابند/لالای به چه دردشان می خورد/تا کی همیشه تنگ دست و در عذاب باشیم؟/تا کی همیشه بانگ و رودارود زنان بشنویم؟/ عمریست که انگار چشممان مثل ابر بهار می گرید/ ای ننه! ای مادربزرگ! ای وای !/ ای رود! برادران نازنینم کجا رفتند؟/…»
البته «بلوط‌های سبز» هم جز این کاست بود اول انقلاب سوخت فسیلی به روستاها نمی‌رسید از طرفی درختان بلوط، نگهبان و حارس نداشتند، فرصت‌طلبان به جان بلوط‌ها افتادند! هر کسی از هر طرف بر تنه سبز درختان تبر می‌زد، دیری نپایید که همه‌ی درختان قلع و قمع شدند! انگار من نیز درآن دیار قلع و قمع شدم. چنین شد که از گوش جگر نالیدم که:« داریا بلی، همنشین خاک لرسو، کل تویل تر، کل نونهال، تیشه نیان و ریشه شون»
:: جناب نادری شما در حوزه‌های مختلفی کار کرده‌اید از این جهت گزاف نیست اگر علیرضا نادری را حافظه آهنگین قوم لر بنامیم. یکی از حوزه‌هایی که شما درآن سنگ تمام گذاشتید حوزه‌ی« موسیقی مقاومت» است. اگر زنده‌یاد «سقایی» ترانه‌ی «دایه دایه»اش به عنوان یک ترانه‌ی ملی به ثبت می‌رسد و همه ایران در یک زمانی خاص (جنگ اول ایران و عراق) سرشار از آهنگ حماسی «دایه دایه»ی سقایی می‌شود؛ شما نیز در میانه جنگ دوم ایران و عراق، چندین کار ماندگار تنظیم نمودید. دوست داریم از زبان خودتان در مورد آهنگ‌های تنظیم شده، در حوزه‌ی موسیقی مقاومت، بشنویم!
سال ۵۹ که جنگ ایران و عراق درگرفت؛ من سرگرم سرودن ترانه‌های اجتماعی بودم، اما جنگ ما را هم در خود پیچاند. اولین ترانه رزمی من با عنوان «کار خصم ایران زار است» تنظیم شد. ترانه بعدی من« مِ لرم مرد جنگم، دشمن ظلم و ننگم» بود. ترانه سوم من در حوزه موسیقی مقاومت « شهیدان وطن» بود و چنین شد که به ترانه «مهر وطن» رسیدم: «وطن خشم و وطن خین، وطن پُره دِ کینه،… وطن دشمنِ بیگانه، وطن پُر دِ یتیمانه، عزادار بیه هر خانه» جنگ بود دشمن از خارج مرزها به ما هجوم کرده بود اما ایرانیان در داخل به جان هم افتاده بودند.جامعه ایرانی ساز پریشانی می‌زد در این میانه بود که ترانه‌ی «ایران وطنم» را تنظیم نمودم: «ایران وطنم، خینِ بدنم، اسیر چنگ اهریمنم» البته که در این حوزه «سرود مرزبان ایران» هم یکی از کارهای موفق بود.
:: جناب آقای نادری برخی از ترانه‌های شما در حوزه‌ی موسیقی عرفانی» دسته بندی می‌شوند در این سال‌های اخیر، هم شنیده‌ایم که کارهایی در دست تهیه دارید اگر موافق باشید گزارشی کوتاه هم در این حوزه داشته باشیم؟
سال ۱۳۷۰ «ساقی نامه» را ارائه نمودم که شعرش از مرحوم ملاپریشان است و آهنگ آن از خودم است. بعد شعر «لا مکان یا نه» از مرحوم «ترکه میر آزادبخت» را تنظیم نمودم، شعر «مناجات نامه» از غلام‌رضا ارکوازی، «یادگاری یار» از مرحوم «ترکه میر آزادبخت» و هم‌چنین «خورشید حقیقت»، «محرم اسرار »، «سرشت آدم» از ملا منوچهر کولیوند را تنظیم و منتشر ساخته‌ام.
:: در حوزه‌ی موسیقی «کار و تلاش» چه آثاری ارائه نموده‌اید؟
در این حوزه کارهای خوبی ارائه شده، یکی از کارهایی که همان‌گونه که عرض شد بازتاب‌های مختلفی داشت «روشنایی دل» است که روایتی است از تلاش و چرخه کار و زندگی یک فرزند لر از نوجوانی تا مرحله ازدواج و حتا مرگ! کار دیگر من در این حوزه، «یاران یاران/ بَذر کاران/ جشن باران است» و خلاصه آهنگ قشنگ «باوه پیره» که بارها از مرکز سیمای لرستان و ایران پخش شده است.
:: در حوزه‌ی «موسیقی بزمی» چی؟
عمده کارهای من موسیقی بزمی است. اصلاً در آغاز با موسیقی بزمی متولد شدم. آغاز کارم با موسیقی بزمی کلید خورد. اولین کار موسیقی بزمی‌ام، «زرده خنه» بود که در آن روزگار مورد توجه قرار گرفت. آخرین کارم در این حوزه که البته هنوز هم قرار نیست آخرین کارم باشد، «بلبل دیوانه» است. بهترین آهنگی که در حوزه‌ی موسیقی بزمی دوست دارم «دلارام آرام افسرده جونم، سرگردون دوران دهر نایونم»
:: به نظر می‌رسد شما شاد نیستید! انگار دلت یک جایی بند است، دلهوله داری! نگرانی! چه بگویم خلاصه هماره غمگینی، چرا؟
وقتی به سادگی به باورهایت توهین بشود، به موسیقی‌ات، هویتت توهین بشود، ناراحت نمی شوید؟ موسیقی لری امروز غریب است! و این به تنهایی خود غم بزرگی است. این غم‌ها همه جمع می‌شوند و در موسیقی می نشینند. حالا این غم‌ها چطور می‌گذارند آهنگساز آهنگ شاد بسازد؟ شاعر شعر شاد بسراید!؟ اول انقلاب که به ایران حمله شد؛ من اگر ترانه‌ی رزمی نمی‌سرودم دق مرگ می‌شدم، فضا و زمانه است که صدا را می‌پروراند. فضا اگر شاد باشد روحت هم شاد و صدایت «کوک» می‌شود. من همیشه در زندگی با شادی مردم شاد و با غم آنان گریسته‌ام. برای بچه‌های حلبچه «قله بوره»را سرودم و آهنگ آن را ساختم و اجرا نمودم. از پایمال کنندگان حق و حقوق مردم در رنجم، از ریا و تزویر و دروغ بیزارم.
:: موسیقی محلی لری را در چه وضع و حالی می‌بینید؟ آیا موسیقی لری ظرفیت اقناع ذهن و ذوق جوان امروز لرستانی را دارد؟
اگر درست اجرا شود و تکرار نباشد؛ البته که دارد؛ اما امروز به علت سیاست‌های غلط صدا و سیما، ذهن جوانان ما مأنوس موسیقی لری نیست. ازطرفی خوانندگان تکراری آهنگ‌های تکراری اجرا می‌کنند. یعنی آهنگ‌ها را کپی می‌کنند! به نوعی موسیقی لری وقار و سنگینی خود را از دست داده است. آلآن دستگاهی که بخواهد موسیقی را مطرح کند، درست به وظیفه خود عمل نمی‌کند. به نوعی موسیقی سنتی و مقامی لری را مطرح نمی‌کند. در صدا و سیما افراد نخبه و کارشناس حضور ندارند و نمی‌توانند کارهای اصیل و پرمایه را به جامعه مطرح نمایند. وقتی آهنگ‌ها تکراری است هرچه شعر هم تازه و خوب باشد باز در ذهن مخاطبان تکراری می‌نماید. رعایت نکردن حق و حقوق مادی و معنوی آهنگ‌سازان باعث شده که همه‌چیز به هم بریزد.
:: با چهره‌های موسیقی لری چه میانه‌ای دارید؟
رضا سقایی نامی مردمی بود و صدایی رسا و دلنشین داشت. شکارچی نوازنده خوب موسیقی سنتی است. علی‌پور نوازنده خوب موسیقی مقامی است. فریدون و علی‌حسن سپه‌وند هم از نوازندگان خوب موسیقی مقامی‌اند و…
:: از کارهای هنرمندان لر کدام یک را بیش‌تر می‌پسندید؟
رضا سقایی، محمد میرزاوند، اسکینی، مرحوم حشمت‌اله رشیدی و…
:: در مورد نسل جدید و عرصه‌ی موسیقی لری چی؟
من واقعاً در جریان موسیقی جدید لری نبوده و پی‌گیر کارهای جدید نیستم.
:: در نظر ندارید کار جدیدی به بازار ذوق مندان ارائه نمایید؟
کار جدید زیاد دارم، ولی شرکتی که قبول کند سرمایه‌گذاری کند پیدا نمی‌شود. چون در این دیار، قانون «کپی رایت» رعایت نمی‌شود. کسی هم جرئت سرمایه‌گذاری ندارد. من هم انگیزه‌ای برای انتشار ندارم، مردم هم متأسفانه به این مسایل توجه نمی‌کنند، یعنی ارزش کار «کپی کار» را با « آفریننده‌ی کار» برابر می‌دانند!!
:: آقای نادری! وقتی بعد از ۵۴ سال زندگی و حدود ۳۵ سال کار هنری، به پشت سر خود نگاه می‌کنید؛ چه چیز شما را می‌آزارد؟
غم عزیزان از دست رفته آزارم می دهد. چه جوانانی که در راه میهن فدا شدند و چه دوستان اهل هنر که دستشان از دنیا کوتاه شد! مثل زنده یاد میرزاده، سهیل ایوانی، شکراله سپه‌وند، شهریار فریوسفی، استاد پایور و… فکر می‌کنم عرصه موسیقی لری بدون این عزیزان دچار نوعی خلأ شده است.
:: و چه چیز، شما را خوشحال می‌کند؟
وقتیکه ترانه «عشق آگرین» گوش می‌کنم.
« بُوِن وَ خَوَر یارانِ جانشینِ اتابک، دلیرون لرسون و عشایر لر و لک، چی زنجیر پولادینی پیوسته بُوِن اریک، نیلِن تفرقه بایژِن و جیا مون بِکَن تَک تَک، ای کاکه! ، ای کاکه! ، هم لر هم لک براکه! ، یه آگری بر پا که! ، شیرَل ای بن رها که! ، …….»
:: از موفقیت‌ها بگویید؟
کاست هایم جزء پرفروش ترین کاست های موسیقی لری بوده و هستند.
:: از میزان تحصیلات شما خبر نداریم؟
دیپلم ادبی
:: چرا ادامه تحصیل ندادید؟
به دنبال موسیقی چنان مات و مبهوت شدم که همه‌چیز حتا درس خواندن را فراموش کردم.
:: جغرافیای فرهنگ قوم لر کجاست؟
لرستان، ایلام، خوزستان، کرمانشاهان، همدان، چهارمحال و بختیاری، استان های شمالی، فارس، کرکوک، سلیمانیه، لورستان عراق، و… قوم لر و لک در سراسر ایران و عراق پراکنده‌اند.
:: آقای آقای نادری بگذار آخرین پرسش ما این باشد که قصد جمع‌آوری و انتشار «ترانه سروده»هایت را دارید؟ یا نه؟
اگر پشتوانه مالی و توان روحی، یار شود؛ در این فکر هستم.
برگرفته از سایت: loor.ir