«بَردِشیر» ها یا آنچه در فارسی به غلط به «شیرسنگی» ترجمه شده‌اند، نمادی از دلاوری، شجاعت و خصایص شیرگونه مرد متوفی بود، که بازماندگان به یاد و خاطره‌اش بر پا می‌داشتند. «بَرد» به معنای سنگ و «شیر» در این کلمه بیش از آنکه به پیکره تراش خورده حیوانی از سنگ دلالت کند، به خصایص شیرگونه و شخص متوفی اشارت داشت.
کسره ی آخرکلمه «برد»، تخصیص و انتساب سنگ مزار به متوفی را در نظر دارد. «بردشیر» «ترکیبب وصفی» ساخته شده از صفت و موصوف است. که نخستین مترجمان آن به فارسی به اشتباه آن را «ترکیبی اضافی» پنداشته و به شیر سنگی ترجمه کرده اند. ترجمه دقیق این کلمه به فارسی عبارت است از سنگ مزاری که به «شیر» آرمیده در گور (مرد متوفی – شیرمرد) تعلق دارد.به تعبیر دیگر «برد شیر» نوعی سنگ گور مخصوص شیرمردان است.
برَدِشیری سَر خاکُم بِوَنین اَر مُردُم/تا نَگُن پشت َسرُم بَردِ مزارِس خو، نی
سنگ گوری که مخصوص شیر مردان است برگور من قرار دهید. تا پس از مرگم نگویند سنگی که در خورمنز لت و شانم ساخته نشده است.
در «گاگریو» هایی که در رثای درگذشته گان خوانده می شود، اغلب کلمه «شیر» یا «شیرِزرد» در خطاب به متوفی استفاده می شد.
شیرُمِه شیر ِاشکِناد به تَنگِ زیری/دوش صُوا اَمرو پَسین چِر وَست به ایلی
شیرمرد من در مصاف با شیرمرد دیگری در تنگه پایین دست شکست خورد. از صبح دیروز تا غروب امروز فغان در ایل به راه افتاده است.
میان خصایل نیکوی انسان خفته در گور و شیر تراش خورده از سنگ رابطه ای وجود داشت که این رابطه را بازماندگان با برپای داشتن سمبلی از شیر یادآور می شدند. در این کار صفات تهور، نجابت و نقش راهبردی متوفی در جامعه در نظر بود. خاطره ی حضور چنین انسانی با بر پایی سمبل «شیر» برای نسلهای بعد گوشزد می شد تا بازماندگان در هنگام لزوم با تکرار این خصایص، جامعه را از خمود و سستی و یکدستی مصون نگه دارند. نمادها در فرهنگ بشری به عنوان زبانی «قراردادی» برای ارتباط و انتقال مفاهیم بکار می رفتند . نمادها، رسانه ای کهن برای انتقال مفاهیم به حساب می آیند که معانی مورد نظر را با زبانی مشترک بیان می کردند. کارکرد نمادها ملبس کردن عناصر غیر مادی در هیئتی تجسم یافته بود.
آنچانکه در فرهنگهای کهن و اساطیری، برای هر یک از خصایص غیر مادی نمادی را بر می گزیدند، «بردشیر» ها نیز به عنوان نماد برترین خصایل انسانی (ازدیدگاه انسان بختیاری) و تنها برای کسانی که ویژگی های خاص و تعریف شده ای داشتند بکار گرفته می شد. بختیاری نیز چون سایر ملل دیرسال در ادامه همان سنت کهن برای مردانی که بزرگمنشی و سلحشوری وجه غالب شخصیت شان بود، از نماد شیر استفاده میکرد. (در فارسی به شخصی که خصایصی نزدیک به این صفات باشد، پهلوان می گویند.)درجامعه ای که سلحشوری و جوانمردی، نیکو ترین صفات مردان محسوب می شد، نمادی لازم بود تا آنکس که در زندگی خویش توانسته خود را به این معیارهای پسندیده جامعه نزدیک کند، از دیگران باز شناخته شود. این پیکره ی حیوانی که تبلور صفات والای انسانی جامعه بختیاری بود نه زینتی بر گور مردگان که هیبتی برای جامعه زندگان محسوب می شد. در گورستان هر طایفه و آبادی برپای بودن چنین نمادی مایه فخر و مباهات بود.
سامان فرجی‌بیرگانی
دنباله این مطلب را در سایت لور بخوانید: loor.ir