در اسناد باستانی، از 5 هزار سال پیش، زن در فرهنگ لر به عنوان الهه هنر و زندگی تقدس خاصی داشت. همچنین ثبت زنان مشهور در تاریخ این قوم مانند بانوان یوتاب، بی بی مریم و شاهپسند، بانو هلن، سوسن، ریشناتیس، هوبانتی، خوربادتشاو، تیاناز و… که هر کدام کوه یا منطقه‌ای در این سرزمین بنامشان ثبت شده خود مدعایی بر این ادعاست.
همچنین زنان در اجتماع مردان از حقوق اجتماعی یکسانی برخوردار بودند به شکلی که در تمام نقش برجسته‌های منطقه مالمیر، زن جایگاه رفیعی داشته‌است. این مهم در قوانین عرفی مرسوم در میان اقوام لر نیز مشهود است. زنان امروزی در محل‌های خود حجاب ادوار قدیم را دارند و هیچ گاه خود را در پستوی خانه‌ها پنهان نمی‌کنند. همگی در فعالیت‌های اجتماعی حضور دارند و به کار و تولید می‌پردازند.
در ادوار قدیم تا کنون، زن‌های منطقه زاگرس نشین، در تمام موارد اجتماعی حتی در جنگ‌ها شرکت داشتند و دارند. معروفترین آنها “یوتاب” فرمانده لشکر زنان بختیاری در جنگ با اسکندر و به شهادت رسیدن اوست. همچنین در جنگ 8 ساله با عراق داستان معروف “دا” ( دا در زبان لری به معنای مادر است) گواه این مدعی است.
زن در این قوم کنار مرد است نه پشت سر او. در قوانین عرفی اینگونه مرسوم شده‌است که از زمان ازدواج هر چیز را زن و مرد کسب کردند بصورت مساوی مالک هستند. در این میان زن نه تنها یک حامی، تولید کننده، همیار و مادر است بلکه بهترین قاضی‌های محلی را داگپ (دا = مادر و گپ =بزرگ) می‌گویند که داناترین زن ایل این مسئولیت را برعهده دارد و قضاوت دعاوی و صلح و آشتی خانوادگی ایل برعهده اوست .
داگپ از جمله رسوم جالب و متحیر کننده اقوام زاگرس نشین است چنانکه هر گاه در بین مردان ایل درگیری بوجود آید “داگپ” ما بین آنها رفته به میانجی‌گری می‌پردازد اگر با این روش دعوا خاتمه نیابد، داد می‌زند اگر دعوا را تمام نکنید مینایم (روسری) را از سر بر می‌دارم. از آنجایی که مردان ایل ننگ برداشته شدن مینای داگپ را نمی‌پذیرند، برای جلوگیری از این امر، از درگیری دست بر می دارند.
رسم *می نا برداری داگپ باید در میان آثار معنوی ثبت و راهی ثبت جهانی شود. چراکه از این رسم یکی از زیباترین و مهم‌ترین روسم زاگرس نشینان است که اهمیت و ارج نهادن به زن در این فرهنگ را بیش از گذشته نمایان می‌کند.
مصطفی شهریاری
برگرفته از: خبرگزاری میراث فرهنگی
ستین لرُ: می نا، روسری از جنس حریر و ابعاد بسیار زیاد به شکل مستطیل است که زنان لر بختیاری به صورت بسیار ویژه‌ای به سر می‌کنند. مینا را با سنجاق محکم توسط بندی از یک‌سوی لچک به سوی دیگر آن از پشت سرشان می‌آویزند.